W 2019 r. obchodziliśmy w Polsce 30. rocznicę pierwszych częściowo wolnych wyborów, w wyniku których utworzono pierwszy niekomunistyczny rząd. Wraz ze zmianami ustrojowymi diametralnie zmienił się także obraz polskiej gospodarki, która z gospodarki centralnie sterowanej stała się wolnorynkowa. Wiele przedsiębiorstw rodzinnych, funkcjonujących na polskim rynku, ma swoje początki właśnie w latach 90. ubiegłego wieku. Minione trzy dekady pozwoliły części z nich osiągnąć dojrzałość, przez co są zarówno atrakcyjnym celem inwestycyjnym dla światowych liderów, jak i same mogą mieć ambicje konsolidacji sektorów, w których działają.
Polski rynek fuzji i przejęć (M&A) pozytywnie wyróżnia się na tle rynków Europy Środkowo-Wschodniej i odpowiada za ok. 30% transakcji dokonywanych w tym regionie. Inwestorzy przejmujący polskie przedsiębiorstwa dostrzegają potencjał rynku, doceniając polski kapitał intelektualny przy relatywnie niższych poziomach wynagrodzeń. Również polskie firmy korzystają z akwizycji jako narzędzia do rozwoju zarówno na rynku lokalnym, przejmując swoich bezpośrednich konkurentów, jak i do ekspansji zagranicznej, wspieranej przez lokalną markę i know-how. Liczba transakcji dokonywanych na polskim rynku w poprzednich latach jest stosunkowo stabilna i mieści się w przedziale 150–200 rocznie. W 2019 r. odnotowano ok. 180 transakcji fuzji i przejęć, co oznaczało spadek o ok. 10% r/r. Nie oznacza to jednak, że polski rynek utracił dynamikę rozwoju. Korzystne prognozy makroekonomiczne, uznanie przez agencję FTSE Russel Polski za rynek rozwinięty oraz stosunkowo duża liczba potencjalnych celów transakcyjnych dostępnych na rynku pozwalają na optymizm dotyczący rynku M&A w 2020 r.
Czy pandemia znacząco wpłynie na rynek M&A?
Wpływ choroby COVID-19 jest obecnie widoczny w każdej sferze gospodarki, nie ma zatem wątpliwości, że rynek fuzji i przejęć również zostanie dotknięty skutkami pandemii. Kształt rynku M&A w związku z zaistniałą sytuacją jest trudny do przewidzenia, jednak niekoniecznie bieżąca sytuacja będzie prowadziła do zmniejszenia aktywności M&A i w rezultacie mniejszej liczby transakcji obserwowanych na rynku. Ze względu na odwrócenie koniunktury spodziewana jest zmiana struktury przejmowanych podmiotów, zwłaszcza w zakresie zwiększenia liczby transakcji tzw. distressed M&A, czyli akwizycji przedsiębiorstw lub ich części znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. W tego typu transakcjach przejmującymi najczęściej są fundusze specjalizujące się w inwestycjach w trudne aktywa lub inwestorzy strategiczni, których kryzys dotknął w mniejszym stopniu bądź byli na niego lepiej przygotowani. Warto dodać, że obecna sytuacja wywołana pandemią pozytywnie wpływa na niektóre sektory gospodarki, takie jak e-commerce, branża gamingowa czy medyczna, które dzięki jeszcze szybszemu rozwojowi mogą zainteresować kolejnych graczy chcących konsolidować rynek.
Konsolidacji ciąg dalszy...
W wielu sektorach gospodarki obserwujemy obecnie trend konsolidacji, wynikający z relatywnie wysokiego stopnia rozdrobnienia sektorów. Motywacją do podejmowania działań konsolidacyjnych przez przedsiębiorstwa może być także obecne otoczenie rynkowe, oddziałujące poprzez niskie stopy procentowe oraz presję na wynagrodzenia i trudności z rekrutacją pracowników. Konsolidacja jest szansą dla przedsiębiorstw, które dzięki większej skali działalności i osiągniętym efektom synergii mogą dołączyć do grona liczących się graczy nie tylko na lokalnym rynku, ale także w regionie.
Dynamika konsolidacji wielu sektorów może ulec spowolnieniu ze względu na niepewność spowodowaną pandemią choroby COVID-19. Wielu graczy rozważających drogę rozwoju poprzez akwizycje wstrzymało bieżące działania w tym kierunku, czekając, aż sytuacja na rynku się ustabilizuje.
W minionym roku najwięcej transakcji odnotowano w sektorze IT i telekomunikacji. Sektor ten ma ogromny potencjał do konsolidacji ze względu na postępujące na świecie procesy globalizacji oraz rozwój technologii, który dotyka niemal każdej dziedziny życia. Wzrost znaczenia IT związany z postępem automatyzacji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych jest kluczowym czynnikiem wpływającym na atrakcyjność branży. Liderzy rynku IT chętnie rozwijają portfolio produktowe dzięki know-how i produktom przejmowanych spółek. Unikatowe rozwiązania technologiczne, pozwalające uzyskać przewagę konkurencyjną na wymagającym rynku IT, często rozwijane są w start-upach technologicznych, co sprawia, że podmioty te przyciągają uwagę inwestorów zarówno strategicznych, jak i finansowych. Również gracze z innych sektorów dostrzegają potrzebę posiadania własnego zaplecza technologicznego. Przykładem takiej transakcji, dokonanej w minionym roku, było przejęcie pakietu 22% akcji firmy Asseco Poland, jednego z liderów polskiego rynku IT, przez Cyfrowy Polsat. Wspólny potencjał spółek umożliwi synergię w zakresie rozwoju oferty usług telekomunikacyjnych. Duże znaczenie dla rynku M&A w sektorze ma także rozwój e-commerce, do którego muszą dostosować się gracze rynkowi dotychczas niemający kompetencji w tym obszarze. Potencjał polskiego rynku handlu online został dostrzeżony przez włoską firmę Supermercato24, która w czwartym kwartale ubiegłego roku przejęła polski sklep szopi.pl. Polska spółka ma być jej przyczółkiem do dalszej ekspansji w Europie Środkowo-Wschodniej. Znaczącą transakcją w tym sektorze było także przejęcie pakietu kontrolnego akcji Frisco.pl przez Eurocash, który pozostaje teraz jedynym właścicielem supermarketu online.
Dalszej konsolidacji będzie podlegać branża usług medycznych, w której liderzy rynkowi tacy jak Medicover, PZU Zdrowie i Luxmed rozwijają sieć oddziałów oraz zakres oferowanych usług. Ubiegły rok obfitował w transakcje w tym sektorze, wśród których warto wymienić inwestycję Medicoveru w sieć szpitali ginekologiczno-położniczych Neomedic oraz PZU Zdrowie w Tomma Diagnostyka. W obu przypadkach po stronie sprzedającej znalazły się fundusze inwestycyjne, odpowiednio Innova Capital oraz Tar Heel Capital. Przedsiębiorstwa z branży medycznej dokonywały także mniejszych inwestycji, konsolidując rynek usług stomatologicznych.
Aktywność podmiotów z tego sektora wynika m.in. z rosnącej zamożności społeczeństwa, które docenia krótszy czas oczekiwania niż w placówkach państwowych oraz wysoką jakość obsługi. Przewidujemy, że sektor ten będzie w dalszym stopniu podlegał konsolidacji, co jest szansą dla właścicieli mniejszych sieci placówek na wyjście z biznesu i realizację zysku z inwestycji. Prywatna opieka zdrowotna w Polsce w dalszym ciągu opiera się na praktykach indywidualnych lekarzy specjalistów, co zostawia duży wachlarz możliwości dla podmiotów chcących konsolidować branżę.
Zmiany legislacyjne oraz rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa również rodzi potrzebę konsolidacji w branżach, których produkty mają wpływ na środowisko. Zaostrzające się wymagania stawiane przed firmami zajmującymi się zbiórką i przetwarzaniem odpadów mogą wyeliminować mniejszych graczy rynkowych, którzy nie będą w stanie sprostać stojącym przed nimi wymaganiom inwestycyjnym. Rozwój trendów konsolidacyjnych może także dotknąć branżę opakowań, która pomimo szybkiego rozwoju e-commerce będzie pod presją wymogów dotyczących ograniczania generowania odpadów i odzysku materiałów. Podobny przypadek dotyczy branży HVAC, która ze względu na zmiany legislacyjne musi być przygotowana na dostosowanie swoich produktów do bardziej restrykcyjnych wymagań środowiskowych ograniczających emisję szkodliwych substancji.
W minionych latach byliśmy świadkami silnej konsolidacji polskiego sektora bankowego. Pomimo tych ruchów pozostaje on stosunkowo rozdrobniony, co pozwala na upatrywanie przez graczy rynkowych synergii wynikających ze zwiększenia skali działalności. W przeszłości przedmiotem transakcji był m.in. Eurobank przejęty przez Bank Millenium czy główne obszary biznesu Raiffeisen Bank Polska, które zakupił BNP Paribas. W sektorze bankowym może dojść w 2020 r. do przetasowań związanych z zapowiedziami Commerzbanku, właściciela pakietu większościowego akcji mBanku, dotyczącymi zbycia polskich aktywów. Sprzedaż mBanku jest okazją dla potencjalnych kupujących na zakup podmiotu zaliczającego się do ścisłej czołówki sektora. Taka okazja może się szybko nie powtórzyć ze względu na to, że najczęściej przedmiotem transakcji pozostają mniejsze banki. Przedmiotem transakcji w bieżącym roku mogą być także inne banki zmagające się z problemami, takie jak Idea Bank czy Getin Noble Bank. Postępująca cyfryzacja sektora pozwala osiągnąć efekty synergii kosztowych po stronie utrzymania systemów IT. Znaczenie rozwoju technologicznego dla sektora finansowego odzwierciedla się także poprzez transakcje odnotowywane na rynku fintechów. Branża ta staje się coraz bardziej dojrzała, a rozwiązania związane z segmentem płatności i systemów transakcyjnych czy oparte na technologii blockchain z powodzeniem znajdują inwestorów. W 2020 r. doszło już do dużej transakcji w tym obszarze, w marcu został zakończony proces sprzedaży Polskich ePłatności, jednego z liderów w segmencie płatności, którego właścicielami były fundusz Innova Capital oraz spółka OPTeam. Kupującym została duńska spółka Nets, jeden z europejskich liderów rynku płatności. Wniosek o zgodę na koncentrację został złożony w UOKiK, która to zgoda jest niezbędna do zamknięcia transakcji.
Dzięki korzystnym prognozom makroekonomicznym oraz bogatemu zapleczu technologicznemu i ludzkiemu Polska pozostaje atrakcyjnym miejscem do lokowania produkcji dla graczy zagranicznych. Przykładem takich transakcji, mających miejsce w ubiegłym roku, jest przejęcie Impexmetalu, polskiego przedsiębiorstwa działającego w obszarze półfabrykatów metalowych, przez szwedzką grupę Gränges za kwotę ok. 938 mln zł czy przejęcie Kospelu, koszalińskiego producenta elektrycznych urządzeń grzewczych, przez niemiecką Grupę Viessmann.
2020 rokiem megatransakcji?
Choć o rozwoju rynku świadczą transakcje o średniej wielkości, w bieżącym roku możemy spodziewać się kilku wielkich transakcji. Oprócz wspomnianych wyżej potencjalnych transakcji dotyczących sprzedaży mBanku i Polskich ePłatności rynek oczekuje ogłoszenia fuzji Orlenu z Lotosem, pozwalającej na utworzenie liczącego się na rynku międzynarodowym gracza. W sektorze energetycznym również może dojść do znaczących przetasowań, biorąc pod uwagę możliwe wyjście z Polski fińskiej grupy Fortum oraz sprzedaż polskich aktywów CEZ. Fundusze infrastrukturalne, ze względu na długi horyzont inwestycyjny, mogą chcieć minimalizować ryzyko polityczne inwestycji poprzez udział w inwestycji Polskiego Funduszu Rozwoju. Taka sytuacja miała miejsce w ubiegłym roku w przypadku przejęcia DCT Gdańsk, największego głębokowodnego terminalu kontenerowego, przez konsorcjum funduszy, w którego skład wchodzi Polski Fundusz Rozwoju, PSA International oraz IFM Investors. Była to największa odnotowana transakcja, a jej wartość opiewała na ok. 5 mld zł. W dalszej przyszłości spodziewane są wyjścia funduszy inwestycyjnych z inwestycji w Allegro czy Żabkę, które z uwagi na obecnie panującą epidemię koronawirusa mogą zostać odłożone w czasie.
Sukcesja motorem rynku M&A
Wiele firm rodzinnych, kierowanych przez pierwsze pokolenie właścicieli, którzy zbliżają się do osiągnięcia wieku emerytalnego, zmaga się z problemem przekazania władzy w spółce. W wielu przypadkach przeprowadzenie sukcesji nie jest możliwe ze względu na brak potomstwa, niechęć do zaangażowania się w firmę, konflikty wewnętrzne czy brak stosownej wiedzy. Ze względu na powyższe wielu właścicieli firm decyduje o sprzedaży przedsiębiorstwa i wycofaniu z biznesu. Obecnie w wiek emerytalny wchodzi pierwsze pokolenie właścicieli, którzy zakładali biznes w latach 90. XX w. Sytuacja ta ma przełożenie na kondycję rynku M&A ze względu na dużą liczbę targetów dostępnych do potencjalnej inwestycji oraz sprzyja konsolidacji branż.
Polskie przedsiębiorstwa przejmują nie tylko w kraju
Część polskich przedsiębiorstw osiągnęła już dojrzałość, a lokalny rynek stał się dla nich za ciasny. Przy dużym nasyceniu rynku wzrost organiczny jest mocno ograniczony, przez co firmy korzystają z alternatywy, którą stanowi wzrost poprzez akwizycje. Wzrost skali działalności oraz synergie możliwe do osiągnięcia dzięki przejęciu konkurencyjnej firmy pozwalają na szybszy rozwój, zarówno na rynku lokalnym, jak i za granicą. Transakcje zagraniczne są interesującym narzędziem ekspansji na nowe rynki zbytu, a przejęcie lokalnej marki pozwoli nie tylko na pozyskanie rozpoznawalnego brandu, ale także na pozyskanie know-how specyficznego dla danego rynku. Obecnie obserwujemy wzrost liczby transakcji dokonywanych przez polskie firmy na rynkach zagranicznych. Przykładem wzmocnienia roli eksportu poprzez akwizycje jest wykup 80% pakietu akcji węgierskiego producenta farb Poli-Farbe Vegyipari przez polskiego producenta farb i lakierów FFiL Śnieżka. Transakcja ma na celu wsparcie polityki spółki dotyczącej dalszej ekspansji na rynki Europy Środkowo-Wschodniej.
Rozwój przez akwizycje kontynuuje także wiodący polski producent mebli biurowych, Nowy Styl, który dokonał przejęcia na rynku francuskim – przedsiębiorstwa Majencia. Wcześniej firma dokonywała akwizycji na rynku niemieckim oraz w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Przykładem spółki rozwijającej się przez akwizycje jest także notowany na giełdzie Polski Bank Komórek Macierzystych, który konsolidując banki krwi pępowinowej oraz tkanek macierzystych, stał się liderem rynku europejskiego z udziałem rynkowym szacowanym na ok. 35%. Spółka zapowiedziała, że będzie kontynuowała ścieżkę akwizycyjną i jest to priorytet w jej rozwoju. Wartym wspomnienia przykładem przedsiębiorstwa aktywnego na rynku fuzji i przejęć jest giełdowy producent naczep i przyczep Wielton, który dzięki przejęciom na największych rynkach Europy Zachodniej stał się trzecim największym graczem w swojej branży. Dzięki transakcjom Wielton szybko zwiększył skalę działalności i zaznaczył swoją obecność w nowych segmentach produktowych, co nie byłoby możliwe w tak krótkim czasie tylko poprzez organiczny rozwój.
Fundusze również są aktywne
Dzięki rozwojowi gospodarczemu oraz dojrzałości rodzimych przedsiębiorstw Polska stanowi atrakcyjną lokalizację inwestycyjną dla funduszy private equity (PE). Inwestycje dokonywane w Polsce pozwalają na ekspansję w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, w której rynki są relatywnie bardziej rozdrobnione, przez co posiadają wysoki potencjał konsolidacji. Niewątpliwie argumentem przemawiającym za atrakcyjnością polskiego rynku dla funduszy PE jest także uznanie Polski za rynek rozwinięty, co powinno przekonać wielu inwestorów co do bezpieczeństwa inwestycji. Ubiegły rok zakończył się umiarkowaną aktywnością funduszy, zostało w nim odnotowane 15 wejść oraz 13 wyjść z inwestycji. Ze względu na dużą ilość kapitału można się spodziewać, że trend ten odwróci się w bieżącym roku i będziemy obserwować więcej inwestycji niż ich zakończeń. Warto podkreślić, że wyjścia z inwestycji w ostatnich latach odbywają się głównie poprzez sprzedaż przedsiębiorstw inwestorom branżowym lub finansowym ze względu na niską atrakcyjność warszawskiego parkietu wśród inwestorów. Rekordowo niskie stopy procentowe zapewniają przedsiębiorstwom dostęp do tańszego finansowania dłużnego, a poziom wycen obserwowany na GPW nie zachęca właścicieli do wprowadzania spółek do obrotu. Ze względu na problemy wielu przedsiębiorstw spowodowane zawirowaniami gospodarczymi będącymi efektami pandemii COVID-19, spodziewany jest wzrost aktywności funduszy inwestujących w tzw. distressed assets.
Podsumowanie
Rok 2019 pomimo odnotowanej niższej liczby transakcji w porównaniu do poprzednich lat można uznać za udany dla rynku M&A w Polsce. Rozwój przedsiębiorstw, które już nie tylko stanowią cele akwizycyjne dla uznanych światowych graczy, ale także mają ambicję ekspansji poprzez fuzje i przejęcia, pozwala przypuszczać, że transakcje akwizycji będą coraz częstszym narzędziem używanym do rozwoju biznesu zarówno na rynku lokalnym, jak i za granicą. Efekty synergii możliwe do osiągnięcia dzięki łączeniu przedsiębiorstw z pewnością są zachętą dla właścicieli przedsiębiorstw, aby rozważyć tę drogę rozwoju. Rynek M&A w 2020 r. spodziewa się kilku megatransakcji mogących zmienić obraz sektorów, w których funkcjonują cele potencjalnych akwizycji. Jednak ze względu na panującą pandemię COVID-19, bardzo trudno określić jak ona wpłynie na strukturę polskiego rynku M&A w obecnym roku. Polska pozostaje atrakcyjnym rynkiem dla przedsiębiorstw zagranicznych, które chętnie lokują tu produkcję ze względu na kapitał intelektualny oraz potencjał wzrostu. Rynek M&A w naszym kraju pozytywnie wyróżnia się na tle rynków Europy Środkowej i Wschodniej, lecz wciąż mamy dystans do odrobienia w stosunku do zachodniej części naszego kontynentu. Przewidujemy, że pomimo spodziewanego spowolnienia gospodarczego liczba transakcji M&A w bieżącym roku będzie podobna jak w minionym.
Możesz zobaczyć ten artykuł, jak i wiele innych w naszym portalu Controlling 24. Wystarczy, że klikniesz tutaj.
Źródło: Dotacje i fundusze nr 31/2020
