Wpływ inwestycji na koszty wytworzenia produktów

Proces nabywania surowców

W przedsiębiorstwach produkujących wyroby gotowe z tworzyw sztucznych najistotniejszą pozycją w łącznych kosztach wytworzenia są koszty zużycia surowców i ich mieszanek. W zależności od sektora i specyfiki produktu udział ten mieści się w przedziale 50–80%.

Zapotrzebowanie ilościowe na surowce i opakowania bazuje na planowanej wielkości produkcji na dany miesiąc. Ta wielkość jest wynikiem prognozy działów sprzedaży odnośnie do portfela zamówień na produkty. Należy uwzględnić również aktualne stany magazynowe surowców i półproduktów, otwarte zamówienia, zapasy bezpieczeństwa oraz terminy dostaw. Wynegocjowanie jak najkorzystniejszych cen zakupu surowców uzależnione jest od wielu czynników. Oprócz siły negocjacyjnej spółki produkcyjnej niebagatelne znaczenie mają aktualne uwarunkowania rynkowe oraz dostępność poszczególnych rodzajów surowców.

Celem zakładu produkcyjnego jest produkowanie wyrobów gotowych odpowiadających najwyższym standardom jakości po możliwie najniższych kosztach wytworzenia.

Aby to urzeczywistnić, dział zakupów w porozumieniu z działami technicznymi zakładu produkcyjnego powinien w procesie zakupu surowców przestrzegać kilku ważnych zasad:

• opracować wymagania i specyfikację techniczną nabywanych materiałów,
• dokonywać kontroli wejściowej dostarczanych surowców,
• wybierać najkorzystniejsze materiały wynikające z optymalizacji procesu wytwarzania półproduktów i uplastyczniania ich w wyrobach gotowych,
• stosować zasadę niezależności dostaw: zamawiać dany rodzaj materiałów u co najmniej dwóch dostawców,
• w razie znacznego udziału w zakupach od danego dostawcy wykorzystać dominującą pozycję przy negocjowaniu cen,
• zakupy od nowych dostawców powinny następować jedynie po uprzedniej pozytywnej ocenie partii próbnej,
• produkcja wyrobów dla kluczowych klientów wymaga zakupu surowców od wskazanych przez kontrahenta dostawców.

Spółka będąca częścią grupy kapitałowej może skorzystać z usług centralnego działu zakupów. Poprzez dokonywanie zakupów większych ilości materiałów jest on w stanie wynegocjować niższe ceny nabycia i wyższe rabaty. Pojedyncze przedsiębiorstwo nie byłoby w stanie indywidualnie podczas negocjacji cenowych zawrzeć umowy zakupu na tak korzystnych warunkach.

Pozostałe koszty wytworzenia

Największe przełożenie na redukcję łącznych kosztów wytworzenia – ze względu na największy udział – ma realizacja oszczędności w zużyciu surowców i ich mieszanek.

Do innych kategorii kosztowych, oprócz materiałów bezpośrednich, stanowiących również znaczącą część w kosztach wytworzenia, należą:

• koszty wynagrodzeń bezpośrednio produkcyjnych oraz wydziałowych i ogólnozakładowych,
• amortyzacja budynków, hal, maszyn i urządzeń produkcyjnych,
• zużycie energii elektrycznej, wody i gazu,
• koszty utrzymania ruchu, części zamienne i materiały eksploatacyjne.

Wyżej wymienione rodzaje kosztów stanowią obszar, który przedsiębiorstwo produkcyjne stara się zoptymalizować.

Inwestycje w nowe technologie

Duża część inwestycji w zakup maszyn i urządzeń produkcyjnych ma charakter typowo odtworzeniowy. Zużyte środki trwałe zastępowane są nowymi urządzeniami o podobnych parametrach technicznych.

Środki na inwestycje przeznaczane są również na zwiększenie zdolności produkcyjnych. Ma to miejsce, gdy spółka zamierza pomnożyć sprzedaż produkowanych przez siebie wyrobów. Jest to najczęściej wynikiem sporządzenia planów ekspansji na rynek wewnętrzny i zagraniczne rynki. W ramach grupy kapitałowej decyzje takie oznaczają przesunięcie zdolności produkcyjnych z jednego kraju do innego o niższych kosztach wytworzenia.

Maszyny i urządzenia, w które inwestuje spółka, zastępują również pracę ludzką. Firma przed podjęciem decyzji inwestycyjnej porównuje koszty wynagrodzeń, jakie zostaną zaoszczędzone, z kosztami generowanymi przez pracę urządzeń.

W przypadku kurczenia się możliwości redukcji zużycia materiałów i pozostałych kosztów sposobem na zbudowanie przewagi konkurencyjnej są inwestycje w nowe technologie oraz wdrażanie innowacji. Umożliwiają one uzyskanie niższych kosztów wytworzenia, poprawę jakości i wydłużenie użyteczności wytwarzanych produktów oraz zwiększenie wydajności procesu produkcyjnego.

Produkcja z tworzyw sztucznych odbywa się na bazie tzw. mieszaniny surowców, gdzie homogenizuje się składniki w odpowiednich proporcjach. Poprzez inwestycje w specjalistyczne maszyny i narzędzia można zmieniać składniki i ich proporcje, uzyskując korzyści cenowe, np. zwiększenie udziału tańszego wypełniacza, jakim jest kreda, kosztem droższych surowców typu stabilizatory i modyfikatory.

Innym przykładem projektu inwestycyjnego jest wdrożenie technologii przerobu materiałów pochodzących z recyklingu tworzyw sztucznych. Pomimo zwiększenia kosztów działalności poprzez wyższą amortyzację, zużycie energii oraz koszty utrzymania ruchu firma oczekuje w zamian korzyści w postaci dużo niższych kosztów zużycia materiałów bezpośrednich. To prowadzi w konsekwencji do obniżenia łącznych kosztów wytworzenia wyrobów gotowych, co przekłada się na poprawę jej konkurencyjności i rentowności. Spółka poprawia również swój wizerunek jako organizacji dbającej o środowisko naturalne i może ten aspekt uwzględnić w swoich działaniach marketingowych.

Czynniki sukcesu inwestycji

W celu osiągnięcia przewagi konkurencyjnej podmioty dokonują inwestycji w różne projekty. Przedsiębiorca, dokonując inwestycji w maszyny produkcyjne lub technologie przerobu surowców, musi przestrzegać kilku uniwersalnych zasad, od których zależy ich sukces.

Projekt inwestycyjny musi zostać tak zdefiniowany, aby zawierał sprecyzowane wskaźniki, które będą punktem odniesienia w trakcie realizacji inwestycji oraz w okresie po jej zrealizowaniu. Cel zawarty w projekcie inwestycyjnym powinien być ambitny, ale realistyczny.

Przedsięwzięcie inwestycyjne można uznać za zakończone sukcesem, jeśli cel wyrażony w projekcie zostanie osiągnięty w planowanym budżecie kosztowym i zgodnie z terminarzem, natomiast jakość wytwarzanych produktów będzie odpowiadać zakładanym parametrom technicznym, a koszt wytworzenia ulegnie obniżeniu. Wyrób gotowy powinien również stanowić dla klientów spółki oraz ostatecznego konsumenta wartość dodaną.

Oprócz aspektu porównania korzyści cenowych wynikających z realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego spółka musi pozyskać wystarczające środki na jego sfinansowanie: koszt kapitału własnego i obcego należy uwzględnić przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu realizacji inwestycji.

Należy także przeprowadzić analizę ryzyk i analizę wrażliwości na zmiany różnych parametrów mających wpływ na rentowność projektu, które w okresie trwania inwestycji mogą zmienić się w porównaniu do pierwotnych założeń.

Przykład praktyczny

Poniżej zostanie przedstawiony przykład projektu inwestycyjnego w technologię przerobu materiałów z recyklingu, mającego wpływ na ostateczne łączne koszty wytworzenia półproduktu do wytwarzania wyrobów gotowych.

Celem przedsiębiorstwa produkcyjnego jest osiągnięcie przewagi konkurencyjnej, polegające na uzyskaniu jak najniższych kosztów wytworzenia, bez pogorszenia jakości wytwarzanych produktów. Przed uruchomieniem inwestycji zakład produkcyjny dokonywał zakupów do produkcji mieszanki z tradycyjnych surowców, a spółka wykorzystała już wszelkie sposoby na wynegocjowanie od dostawców jak najkorzystniejszych cen nabycia.

Kalkulacja półproduktu na bazie zmieszanych surowców została przedstawiona w Tabeli 1 w kolumnie „Przed realizacją inwestycji”. Łączny koszt wytworzenia wynosi 5268 zł/t. Ponieważ kalkulujemy półprodukt, jakim jest mieszanka surowców (a nie wyrób końcowy), stąd udział kosztów materiałowych stanowi ok. 96%. Reszta to koszty generowane przez maszynę-mieszalnik, operatora maszyny oraz część kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych ujętych pod pozycją narzutu kalkulacyjnego.

Ze względu na ograniczone możliwości zredukowania kosztów wytworzenia jedynie w obrębie kosztów niemateriałowych (wynagrodzenia, amortyzacja, energia elektryczna, utrzymanie ruchu itd.) firma zaczęła rozważać zainwestowanie w inną alternatywną technologię.

Spółka ma możliwość zakupu tańszych materiałów pochodzących z recyklingu, jednakże musi zainwestować w nową technologię przerobu odzyskiwanych ścinków. Polega to na odkupowaniu od klientów spółki lub firm zewnętrznych ścinków z produktów wytworzonych z tworzyw sztucznych. W celu przetworzenia nabywanych materiałów z recyklingu do postaci nadającej się do produkcji wyrobów gotowych spółka jest zmuszona do zainwestowania w specjalistyczne maszyny i urządzenia.