Wycena wartości firmy start-upowej

Start-up to z jednej strony przedsiębiorstwo w początkowej fazie rozwoju, z drugiej – mała firma związana z branżą nowych technologii. Według definicji Steve’a Blanka, autora „Podręcznika budowy start-upu”, start-up to tymczasowa organizacja, która poszukuje rentownego, skalowalnego i powtarzalnego modelu biznesowego. Inny popularny wśród początkujących przedsiębiorców autor książki „Lean Startup” – Eric Ries – uważa, że start-up to organizacja, która tworzy produkty i usługi w warunkach skrajnej niepewności.

Z punktu widzenia wyceny start-upy, jako młode firmy, nie mają historii, na podstawie której można szacować ich przyszłe przychody lub koszty. Ponadto brak danych historycznych sprawia, że wyceniający ma ograniczony dostęp do danych operacyjnych. Spółki start-upowe są finansowane w większości przypadków ze źródeł prywatnych. Rzadko wykorzystywany jest rynek publiczny – najczęściej kapitał w całości jest wnoszony przez założycieli. Wraz ze wzrostem prawdopodobieństwa sukcesu przedsiębiorstwa pojawia się zapotrzebowanie na większą ilość kapitału. Wtedy zazwyczaj pojawia się kapitał podwyższonego ryzyka jako źródło finansowania w zamian za udziały w firmie. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że wiele nowych spółek ma problemy z adaptacją do rynku, przyzwyczajeniem się do reguł nim rządzących oraz konkurencji, co owocuje upadkiem, bankructwem lub zamknięciem działalności. Rosnące zapotrzebowanie na kapitał skłania właścicieli do szukania coraz nowszych źródeł kapitału, czego skutkiem jest złożoność roszczeń kapitałowych oraz brak jednorodności udziałów.

Na wartość firmy mogą składać się takie elementy materialne i niematerialne, jak: jej nazwa, kapitał, majątek trwały i obrotowy, środki finansowe czy różnego rodzaju prawa jej przysługujące, a także wszelkie czynniki zwiększające jej walory, czyli na przykład sposób zorganizowania firmy, struktura produkcji, czynnik ludzki, jego kwalifikacje i ich wykorzystanie. Sposób wyceny jest w dużej mierze uzależniony od celu wyceny i poziomu rozwoju firmy start-upowej. W zależności od celu wyceny stosujemy różne jej metody. Najczęściej wyróżnia się cztery główne grupy metod, czyli podejścia wyceny, a zatem:

1. majątkowe,
2. dochodowe,
3. mieszane,
4. rynkowe.

Metody majątkowe bazują na wycenie aktywów, składników majątku firmy. Punktem wyjścia tych metod są:

• system ewidencji księgowej określający ilość, wiek, zużycie, koszty zakupu i instalacji, datę nabycia i inne cechy obiektów tworzących majątek przedsiębiorstwa,
• założenie, że ten właśnie element jest determinantą wartości firmy.

W podejściu dochodowym podstawę wyceny stanowi oczekiwana w przyszłości dochodowość firmy, a wycena dotyczy całego przedsiębiorstwa, a nie tylko jego majątku. Dlatego uwzględniane są tu czynniki różne od przyjętych za bazowe dla metod majątkowych. Wycena dokonana według tej koncepcji informuje o poziomie korzyści finansowych możliwych do zrealizowania przez właściciela majątku dzięki jego eksploatacji.

Decydującymi czynnikami w podejściu dochodowym są:

• prognozowany poziom dochodów właściciela majątku kreowanych w przedsiębiorstwie,
• przyjęty, wyjściowy poziom stopy dyskonta przyszłych dochodów realizowanych bez ryzyka,
• niepewność w realizacji założonych dochodów, która jest tym wyższa, im mniejsza jest stabilność dochodów w danej dziedzinie.

Podejście mieszane powstało przez wypracowanie w praktyce rozwiązań mających eliminować słabości podejść majątkowego i dochodowego. Podstawowym jego założeniem jest fakt, że wartość firmy jest sumą wartości substancji materialnej oraz elementu odzwierciedlającego wartość tzw. goodwill. Pojęcie to oznacza niematerialny składnik wartości firmy, który wyraża zdolność majątku firmy do generowania zysku.

Podejście rynkowe polega na ustaleniu wartości firmy na podstawie rynkowej gry popytu i podaży na jej akcje lub udziały. Najczęściej wycena taka dokonywana jest na rynku kapitałowym lub – ściślej – na rynku papierów wartościowych. Jeśli giełda istnieje, wycena przedsiębiorstwa odbywa się automatycznie.

Jednak powyższe metody nie są możliwe do zastosowania w firmie start-upowej, ewentualnie częściowo do niektórych składników, które będą stanowiły majątek przedsiębiorstwa. W ramach niniejszego opracowania start-up będziemy traktować umownie w formie seed, czyli start-up, który jest w fazie gotowości do założenia biznesu z inwestorem.

W przypadku spółek na wczesnym etapie rozwoju przedsiębiorcy przygotowują wyceny najczęściej w przypadku:

• wnoszenia aportem zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub firmy do nowego podmiotu z jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej do spółki prawa handlowego (w przypadku przekształcania działającego przedsiębiorstwa);
• łączenia dwóch spółek, w tym również poprzez wniesienie aportem przedsiębiorstwa jednej spółki do drugiej;
• spin-offu, czyli wydzielenia z danej spółki nowego przedsięwzięcia (aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa do innego podmiotu);