Odzwierciedlenie ryzyk w sprawozdaniach finansowych

Podstawa sporządzenia sprawozdania

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (UoR), sprawozdanie finansowe zawiera następujące elementy:

• bilans,
• rachunek zysków i strat,
• wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacje dodatkowe (noty szczegółowe oraz opisy).

Jeśli chodzi o zestawienie zmian w kapitale własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych (cash flow), do ich sporządzenia zobowiązane są tylko te jednostki, których sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowi badania zgodnie z art. 64 UoR. W pozostałych przypadkach nie ma obowiązku przygotowywania tych elementów sprawozdania.

Słabości we wzorze sprawozdania

Obecnie obowiązujący wzór sprawozdania finansowego określają załączniki do UoR. Sam wzór stwarza wiele ryzyk dla procesu przygotowywania dokumentu, ponieważ wydaje się nie spełniać podstawowego celu, któremu ma służyć sprawozdanie finansowe, tj. nie dostarcza użytkownikowi wielu informacji użytecznych w procesie zrozumienia zaprezentowanych danych na potrzeby podejmowania decyzji. Co bowiem czytelnik może wyczytać ze sprawozdań, które są tak szczegółowe, że zatraca się obraz całości? Jeśli w sprawozdaniu pojawia się więcej miejsc wolnych niż wypełnianych, warto zadać pytanie, po co taka szczegółowość, która nie wnosi wartości dodanej do sprawozdania finansowego? Tabele z zerami „ciągnącymi się” przez kilka stron na pewno nie sprzyjają analizie i zrozumieniu danych zamieszczonych w sprawozdaniu finansowym, a wręcz przeciwnie: takie fragmenty wręcz odstraszają czytelnika. Częstą wadą tych dokumentów jest też zamieszczanie niepotrzebnych informacji, niemających żadnego zastosowania w działalności danej organizacji, podczas gdy informacje naprawdę ważne są traktowane po macoszemu (opisywane skrótowo lub w ogóle pomijane). Zdarza się, że pewne informacje (np. przedmiot działalności spółki czy zasady rachunkowości) są kopiowane z roku na rok bez analizowania, czy w tym czasie coś mogło się zmienić.

Analizując wzory bilansu oraz rachunku zysków i strat przewidzianych w UoR, warto się zastanowić, czy konieczne jest wyodrębnianie w tych elementach sprawozdania finansowego danych o transakcjach z jednostkami powiązanymi. Czy nie lepiej byłoby zamieścić te dane w informacji dodatkowej do sprawozdania? Informacja o transakcjach z jednostkami powiązanymi jest, oczywiście, ważna, ale pojęcie jednostki powiązanej jest dość szerokie, więc bez bardziej szczegółowych danych (nazwa jednostki powiązanej, charakter powiązania, rodzaj transakcji) zagregowane kwoty sald rozrachunków/obrotów z jednostkami powiązanymi nie wnoszą wartości dodanej do bilansu ani do rachunku zysków i strat.

Jeśli chodzi o zakres informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego, warto się zastanowić, czy nie jest ona zbyt ogólna tam, gdzie przydałaby się większa szczegółowość i jednocześnie zbyt szczegółowa w pozostałych aspektach.Przykładowo tabela dotycząca ruchu środków trwałych (zwiększania i zmniejszania wartości brutto oraz umorzenia) bez podania informacji, czego konkretnie dotyczą zwiększenia i zmniejszenia (np. zakup środków trwałych przeznaczonych do określonego celu), nie wnosi szczególnie istotnej informacji do sprawozdania.

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego również wydaje się obszarem, w którym należy skupić się na najistotniejszych kwestiach, takich jak:

• identyfikacja spółki, której sprawozdanie finansowe dotyczy,
• kontynuacja działalności (zagrożona czy nie?),
• skrócona informacja o stosowanych zasadach wyceny (tylko dla obszarów, gdzie UoR pozostawia możliwość wyboru). Ciekawostką jest, że np. dla środków trwałych przyjmuje się podatkowe stawki amortyzacyjne, o czym mowa wprost w stosowanych zasadach rachunkowości.