Przegląd standardów zarządzania ryzykiem

Firma może osiągać mierzalne rezultaty na podstawie założonych celów co najmniej w dwojaki sposób: przez wykorzystywanie szans (kreowanie wartości) lub przez przeciwdziałanie zagrożeniom (świadome zarządzanie ryzykiem). Niniejsze porównanie standardów będzie rozwinięciem tej drugiej drogi osiągania celów strategicznych.

Od statycznych struktur ku dynamice procesów

W literaturze nie wskazano jednej definicji ryzyka. Samo słowo „ryzyko” wykorzystywane jest interdyscyplinarnie i oscyluje wokół znaczenia słowa: „odważyć się”/„odważyć się na...”. Jest stanem jednocześnie systematycznym i specyficznym, zwykle stanem nieostrym (występującym z określoną częstością/częstotliwością/prawdopodobieństwem), pomiędzy obiektywizmem i subiektywizmem. Ryzyko zatem jest raczej procesem niż stanem otoczenia, tzn. bliżej mu do stanów stadialnych czy nieustalonych aniżeli do stanów pewnych, opisujących rzeczywistość a priori (dedukcyjnie). Jest stanem potencjalnym, możliwym do materializacji, zwiększającym szanse materializacji przy zaistnieniu określonych czynników ryzyka (risk factors). Ma to ogromne konsekwencje dla jego traktowania: od lekceważenia, poprzez niezobowiązujące deklaracje, ku świadomej odpowiedzialności za działania wolne i wielokierunkowe. Większość kierownictwa utożsamia ryzyko ze stratą, pesymizmem, nieprawidłowościami lub sztywnym, biurokratycznym wymogiem regulatora. Często mylone jest z niepewnością i godzone z brakiem wartości. Nie jest to podejście najlepsze, ale powszechnie identyfikowalne w biznesie, ponieważ „niepewnością” nie da się zarządzać (nie podlega pomiarowi) i łatwiej jest utożsamiać z nią wszelkie decyzje – łatwiej pogodzić się z jej subiektywizmem, podczas gdy ryzykiem można, trzeba i należy zarządzać w sposób staranny i mierzalny i udokumentowany.

Przegląd standardów

Standardy generalnie dzielimy na krajowe i branżowe. Standardy branżowe regulują typy rynków, które są związane z zarządzaniem ryzykiem finansowym, kredytowym, kursowym, walutowym, operacyjnym i wieloma innymi. Wśród standardów branżowych dominują standardy wydawane przez regulatorów, np.: BASEL II/III, Solvency, CRD IV czy rekomendacje KNF. Wśród standardów krajowych są to standardy USA i standardy brytyjskie. Ale również instytucje nadzorcze krajów Europy albo włączały pojęcie ryzyka do prawodawstwa (vide Polska, Belgia), albo tworzyły własne, lokalne regulacje, które z niemałym oporem integrowały do standardów innych krajów (Francja, niemiecki BAFIN, Turnbull Report, CoCo, King Report, King III). Inny podział standardów proponuje ISO. Klasyfikuje standardy pod dwoma kryteriami: obligatoryjności i zakresu stosowania. W pierwszym kryterium rozróżnia standardy obligatoryjne (np. certyfikowalne normy typu A) oraz te, które są raczej wskazówkami, dobrymi praktykami lub mają charakter podręcznikowy (np. guidelines, normy typu B). Zakres stosowania – drugie kryterium dzieli standardy na tzw. generyczne i sektorowe. Standardy generyczne są wskazywane jako ogólne zasady zarządzania ogólnymi, ponadbranżowymi procesami, np.: ryzyko, ochrona środowiska, bezpieczeństwo, zdrowie, praca. Standardy sektorowe dotyczą poszczególnych sektorów i ich specyficznych uwarunkowań (prawnych lub rynkowych). Określone sektory gospodarki (przemysłu) są nie tylko regulowane sztywnymi przepisami prawa, ale również standardami, które mają ścisłe znaczenie i zastosowanie (często weryfikowalne, kontrolowalne i optymalizowane). Da się zauważyć, iż standardy generyczne lub wskazówki mają charakter tzw. standardów wysokiego poziomu ogólności (high-level structure standard), podczas gdy standardy branżowe są standardami głęboko definiującymi specyfikę sektora lub branży. (Patrz: rysunek)