Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jako sposób na aktywne kształtowanie środowiska pracy i podniesienie wydajności

Obecnie część przedsiębiorstw już dawno przekroczyła punkt, w którym stosowane są minimalne wymagania BHP, co spowodowało rozpowszechnienie systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Źródeł tej popularności można doszukiwać się we wzrastającej konkurencji między przedsiębiorstwami, w tym o pracowników, jak również dostrzeganiem korzyści związanych z ich utrzymywania i doskonalenia, do których można zaliczyć aktywne kształtowanie środowiska pracy i podnoszenie wydajności. Wydaje się zatem, że funkcjonujące przez długi czas przekonanie, że podejmowanie w obszarze BHP dodatkowych działań (ponad minimalne wymagania prawne) to niepotrzebny koszt, który nie daje mierzalnych korzyści, zaczyna się dezaktualizować.

Systemy zarządzania BHP

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wywodzą swoje korzenie z filozofii TQM (Total Quality Management). Jej kluczowym założeniem było uwzględnianie w zarządzaniu działalnością organizacji wszystkich podsystemów i elementów składających się na system zarządzania, a także ciągłe ich doskonalenie bazujące na tzw. cyklu Deminga (cykl PDCA, ang. plan, do, check, act). Skuteczny system zarządzania BHP powinien wpisywać się w obowiązujące przepisy prawa, co stanowi niezbędne minimum, ale również obejmować dodatkowe działania decydujące o jego skuteczności.

OHSAS 18001 a norma PN-N 18001:2004

OHSAS 18001 to międzynarodowa norma dotycząca zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Została opublikowana w 1999 r. i opisuje system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (Occupational Health and Safety – OHS). Ponieważ nie została opracowana międzynarodowa norma odnosząca się do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, standard opisany w specyfikacji OHS zawiera podstawowe wymagania dla tych systemów.

Norma PN-N-18001:2004 – „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania” jest polskim standardem zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy i po raz pierwszy została wydana w 1999 r. To niejako polski odpowiednik specyfikacji OHSAS. Pomiędzy obiema normami istnieją nieznaczne różnice. Norma PN- -N-18001:2004 jest znana przede wszystkim na terenie Polski, z kolei norma OHSAS 18001 została opracowana przez szereg znanych międzynarodowych organizacji certyfikacyjnych. Różnice pojawiają się również w kwestii zaangażowania pracowników w opracowywanie, wdrażanie, utrzymywanie i doskonalenie systemu zarządzania BHP, ponieważ w polskiej normie kładzie się na to dużo większy nacisk niż w normie międzynarodowej. Norma OHSAS nakazuje objąć oceną ryzyka prace podwykonawców oraz zagrożenia związane z obecnością gości, podczas gdy w normie krajowej ocena ryzyka dotyczy pracowników.

Konstrukcja obu norm oparta jest na cyklu ciągłego doskonalenia i umożliwia zastosowanie we wszystkich przedsiębiorstwach, niezależnie od ich wielkości czy też rodzaju prowadzonej działalności, w których pracownicy narażeni są na jakiekolwiek zagrożenia dla zdrowia lub życia. Tożsama jest również funkcja obu norm, która koncentruje się na zapewnieniu bezpieczeństwa organizacji, zatem niezależnie od wdrażanej normy efekt jej implementacji powinien być podobny.

Warto również wspomnieć, że obecnie trwają zaawansowane prace nad normąISO 45001 Bezpieczeństwo i Higiena Pracy, która ma zastąpić normę OHSAS. Szacunkowy termin publikacji nowej normy to bieżący rok.

Funkcje systemu BHP

Zrozumienie funkcji realizowanych w fimie przez system zarządzania BHP wymaga przyjrzenia się zarówno procesowi jej wdrażania, który przebiega w kilku etapach, jak również obszarom, na które zakres normy oddziałuje.