W nowy rok polskie firmy wchodzą z rosnącą świadomością wagi zarządzania ryzykiem, reputacją oraz zasobami ludzkimi, podczas gdy potrzeba formułowania strategii i wizji przedsiębiorstwa oraz odpowiedzialność społeczna pozostają w tle – to główny wniosek płynący z najnowszego badania „Zdrowy Rozwój” przeprowadzonego z inicjatywy PwC. Uzyskane wyniki pokazują, iż firmy wyciągnęły lekcję z ostatnich zjawisk kryzysowych, potrzebują teraz jednak przestawienia się z realizacji celów krótkofalowych na długofalową i strategiczną perspektywę działania.
„Zdrowy Rozwój. Raport o rozwoju polskich firm” powstał w oparciu o 70 wywiadów ankietowych przeprowadzonych we współpracy z Inicjatywą Firm Rodzinnych, PKPP Lewiatan oraz Stowarzyszeniem Emitentów Giełdowych w okresie lipiec-październik 2010 r. wśród firm prywatnych.
Eksperci przeanalizowali kondycję polskich firm w zakresie pięciu obszarów kluczowych dla zapewnienia zdrowego rozwoju przedsiębiorstwa w perspektywie długofalowej. We-dług przyjętej metodologii są to: formułowanie wizji i strategii rozwoju, zdrowe finanse, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie ryzykiem i zarządzanie reputacją. Przez zdrowy rozwój autorzy badania rozumieją rozwój stabilny, nierodzący nadmiernych napięci nierównowagi, pozostający w harmonii z otoczeniem, nieobciążony rosnącym ryzykiem gwałtownego wyhamowania, umiejętnie godzący cele krótko- i długookresowe.
W wyniku przyjętej metodyki pomiaru siłę filarów zdrowego rozwoju w badanych firmach eksperci oszacowali w skali od 0 do 10. Ogólna ocena dla polskich firm wyniosła 5.82 (średnia arytmetyczna z pięciu filarów), co świadczy o konieczności wprowadzenia jeszcze wielu zmian, ale zarazem niesie dobre perspektywy.
Filar rozwoju i strategii
Siłę filaru formułowania wizji rozwoju i strategii w polskich firmach PwC szacuje na 5,5. Mocną stroną firm w tym zakresie są ambitne plany rozwojowe w perspektywie najbliższych pięciu lat, takie jak: wejście na giełdę, pozyskanie inwestora finansowego czy fuzje i przejęcia. Z drugiej strony, niekorzystny wpływ na wynik ma lekceważenie przez firmy możliwości pojawienia się poważnego konkurenta - jedynie 16% firm ma przygotowane plany działania na taką ewentualność.
Prawie 1/4 firm (22% wskazań) planuje akwizycje, 11% inwestycje typu green field, 6% konsolidację, podczas gdy zdecydowana większość widzi swój rozwój jako organiczny (61 % respondentów). W ciągu najbliższych pięciu lat prawie 1/3 firm ankietowanych rozważa fuzje i przejęcia, 16% myśli o IPO (pamiętajmy, że 37% ankietowanych jest już obecnych na giełdzie), a 7% o pozyskaniu inwestora finansowego, np. funduszu PE.
Dokonując prognoz wzrostu rynku, 1/4 firm wykorzystuje w tym celu ogólnie dostępne informacje, 1/3 powierza to zadanie wykwalifikowanym ekspertom wewnętrznym lub zewnętrznym. Co ciekawe, 1/3 firm kieruje się w procesie analizy własną intuicją, podczas gdy 11% organizacji nie podejmuje w tym zakresie żadnych działań.
Zdrowe finanse
Prognoza PwC dla sity filaru zdrowych finansów w polskich firmach to 5,7, co wskazuje na stabilną sytuację finansową przedsiębiorstw. Trzy czwarte badanych firm nie obawia się już zachwiania swojej płynności finansowej, choć po doświadczeniach kryzysu przedsiębiorstwa mają świadomość znaczenia regularnego monitoringu przepływów finansowych dla zdrowia firmy.
W ocenie 20% przedsiębiorstw ich płynność finansowa wciąż jeszcze może być zagrożona, a jedynie 6% firm twierdzi, że zaległości płatnicze doprowadzić mogą do likwidacji działalności, co świadczy o znacznej poprawie nastrojów w porównaniu do roku kryzysowego. Wynika to także z faktu, że wiele przedsiębiorstw wdrożyło różnorodne sposoby optymalizacji zarządzania kapitałem obrotowym, a w szczególności należnościami lub też stosuje bardziej restrykcyjne oceny ryzyka niewypłacalności kontrahentów oraz wymaga zabezpieczeń od mniej pewnych klientów.
Poszukując środków na inwestycje, firmy w pierwszej kolejności rozważają kredyty bankowe (wskazane przez 35% respondentów), 1/4 analizuje z pomocą instytucji finansowych inne możliwości pozyskania finansowania, w tym różne rodzaje obligacji, leasing i kredyt, zaś 15% stara się uzyskać odpowiedź przy pomocy ekspertów zewnętrznych. Uwzględnianie także takich możliwości dekapitalizowania firmy, jak IPO czy zaangażowanie inwestora kapitałowego świadczy o tym, że 15% firm ma pomysł na dynamiczny rozwój biznesu, do czego potrzebne są znaczne środki finansowe.
Zdrowe zasoby ludzkie
Szacowana przez PwC siła filaru zarządzania zasobami ludzkimi w polskich firmach PwC wynosi 5,7. Firmy mają poczucie, że ich mocną stroną są systemy wynagradzania oraz programy szkolenia pracowników.
Opinie ankietowanych na temat roli działu HR rozkładają się bardzo wyrównanie - zdaniem 1/3 ankietowanych dział HR jest strategicznym partnerem dla Zarządu, podczas gdy ta sama liczba respondentów wskazała, iż zajmuje się on wyłącznie administracją kadrowo-płacową. Dla 20% jest jedynie sprawnym organem realizującym powierzone przez Zarząd zadania.
Kapitał ludzki jako strategiczny dla organizacji postrzega 40% firm, które deklarują, iż mają bardzo przemyślane i zdefiniowane plany rozwoju i zatrzymywania w firmie pracowników, tyle samo organizacji ogranicza się jednak jedynie do stosowania planów szkoleń. Prawie 1/4 firm (21%) decyduje się na podnoszenie kwalifikacji pracowników tylko wtedy, gdy wyraźnie wystąpi taka potrzeba.
Jedynie 20% firm ma sformalizowaną strategię kadrową, bezpośrednio wynikającą ze strategii biznesowej przedsiębiorstwa. Ponad potowa firm ma pewną wizję rozwoju kadr, ale trudno nazwać ją sformalizowaną, kolejne 22% ankietowanych to przedsiębiorstwa, gdzie kadry działają rutynowo i w miarę potrzeb podejmują ewentualne inne działania ad hoc.
W 53% firm nakłady na szkolenia pozostały na tym samym poziomie lub wzrosły, jedynie 12% przedsiębiorstw deklaruje spadek.
Polskie firmy wydają się być zadowolone z funkcjonujących systemów wynagradzania - 20% nie widzi nawet potrzeby świeżego spojrzenia na działające rozwiązania. Ponad 40% analizuje ich funkcjonowanie, w tym 6% ze wsparciem zewnętrznych ekspertów, a kolejne 22% czerpie dane do analizy systemów wynagrodzeń z ocen pracowników. Jedynie 14% firm widzi potrzebę analizy i modyfikacji istniejącego systemu, jeśli takie będą wnioski z niej płynące.
Zarządzanie reputacją
Sita filaru zarządzania reputacją w polskich firmach wg PwC plasuje się na poziomie 6,0, Firmy na liście priorytetów wysoko umieszczają regularne badania klientów (67%), co wpływa pozytywnie na wynik całościowy w tej kategorii. Warto jednak zwrócić uwagę, że w przypadku badania satysfakcji pracowników sytuacja kształtuje się odmiennie - już tylko niespełna 20% firm przeprowadza takie analizy co roku. Ponad 1/3 nie prowadzi badań, gdyż jak twierdzi, zna poziom zadowolenia pracowników, a 10% uważa, iż są one niepotrzebne.
Ponad 1/3 firm prowadzi analizę wizerunku, w tym 15% podejmuje takie starania regularnie. Jedynie 6% uważa, iż nie ma takiej potrzeby, a 2% mówi wprost, iż takiego monitoringu nie prowadzi. Większość (56%) wybiera wyjście pośrednie - koncentruje się na działaniach wizerunkowych bez prowadzenia badań w tym zakresie, co może utrudniać ocenę efektywności przyjętych rozwiązań. Polskie firmy są świadome znaczenia reputacji dla sukcesu biznesowego, ale decyzje biznesowe podejmują bardzo pragmatycznie. Angażując się w działania, które mogą wiązać się z poważnym ryzykiem nieprzychylnego przyjęcia przez media lub opinię publiczną, 36% ankietowanych rozważa pełną analizę długookresowych konsekwencji pogorszenia relacji z otoczeniem, 19% oceniałoby bieżące koszty i korzyści, a 13% przy podejmowaniu decyzji brałaby pod uwagę przede wszystkim aspekty finansowe, choć podjęłaby również odpowiednie działania z dziedziny PR. Jedynie 1/3 respondentów z góry odrzuciłaby takie działania jako potencjalnie przynoszące szkody w zakresie reputacji.
W zakresie etyki biznesu polskie firmy cechuje optymizm. Potowa ankietowanych jest zdania, iż w przypadku zauważenia nieetycznych zachowań przez pracownika niższego szczebla będzie mógł on dotrzeć z tą informacją do osoby zarządzającej. Jedna czwarta badanych uważa, że w firmie istnieje jawna i skutecznie egzekwowana polityka postępowania etycznego, w związku z czym nie ma potrzeby angażowania zarządzającego. Może to świadczyć o istotnych zmianach w kulturze organizacyjnej polskich przedsiębiorstw - staje się ona mniej zhierarchizowana, w wyniku czego skraca się dystans między przełożonymi i podwładnymi. Zmiany te ułatwiają komunikację w firmie, a tym samym stwarzają bardziej przyjazne warunki do raportowania o ewentualnych zachowaniach nieetycznych. Na drugim biegunie znaleźli się sceptycy - 6% respondentów uważa, iż prawdopodobnie informacja nie dotarłaby do zarządzającego, gdyż pracownik nie informowałby o swojej obserwacji, kolejne 6% nie umie ocenić, jak potoczyłaby się sytuacja
Zarządzanie ryzykiem
Według prognoz PwC siła filaru zarządzania ryzykiem w polskich firmach to 6,2,
Generalna ocena świadomości biznesu w zakresie zarządzania ryzykiem wypada stosunkowo dobrze, jednak to, że w grupie badanych firm aż 64% nie posiada sformalizowanych systemów zarządzania ryzykiem, a jedynie 5% rozważa jego stworzenie, jest dość alarmujące. Tym bardziej, że ok. 1/3 badanych to spółki notowane na giełdzie. Należy zwrócić uwagę, że dla większych przedsiębiorstw wprowadzenie takiego narzędzia oznacza podniesienie ratingu, a więc obniżenie kosztów kredytowania.
Zerwanie współpracy z firmą przez trzech największych klientów aż dla 35% badanych firm miałoby poważne re-perkusje - nie jest to optymistyczny wynik, zwłaszcza że dla 2% firm oznaczałoby to bankructwo. Wynika z tego, że znaczna część przedsiębiorstw nie jest dość proaktywna w tym zakresie, nie podejmuje wystarczających działań exante, które pomogłyby zminimalizować to ryzyko lub istotnie złagodzić jego skutki.
Firmy wyedukowały się natomiast w zakresie skomplikowanych produktów oferowanych przez instytucje finansowe. Jest to zapewne efektem trudności z opcjami walutowymi sprzed kilkunastu miesięcy. Niestety, aż 56% firm wciąż ma zbyt wielkie zaufanie co do możliwości oceny tego ryzyka własnymi silami - a tylko 15% zleciłoby ocenę takiego produktu niezależnym specjalistom zewnętrznym.
Większość firm (59%) posiada w swojej organizacji sprawnie działający system formalnej kontroli wewnętrznej, zaś 30% przyznaje, iż wykorzystuje tylko struktury nieformalne. Pozostałe 11% ankietowanych deklaruje, iż w nieodległej perspektywie czasowej planuje stworzenie takiego systemu w swojej firmie.
Źródło: PwC
