Sytuacja prawna wierzyciela w postępowaniu restrukturyzacyjnym (cz. 1)

Restrukturyzacja w Polsce

Od wejścia w życie ustawy Prawo restrukturyzacyjne, tj. od 2016 r., sukcesywnie zwiększa się świadomość dłużników o ustawowych narzędziach wychodzenia z kryzysu. Zgodnie z raportem przygotowanym przez Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja oraz SpotData w 2019 r. otwarto 469 postępowań restrukturyzacyjnych. Od wejścia w życie ustawy do 2019 r. otwarto w sumie 1501 postępowań. Najpowszechniejszymi ich rodzajami są przyspieszone postępowania układowe oraz postępowania sanacyjne – odpowiednio 937 i 376 otwartych postępowań. Do końca 2019 r. sądy zatwierdziły 418 układów.

Czas trwania przyspieszonych postępowań układowych w założeniu wynosi dwa–trzy miesiące, jednak w praktyce trwają one średnio kilka miesięcy dłużej. Postępowania układowe trwają zwykle nie dłużej niż 12 miesięcy. Z kolei w przypadku postępowań sanacyjnych z reguły nie udaje się ich zakończyć w ciągu zakładanych 12 miesięcy (trwają najczęściej 18–24 miesięcy).

Cztery drogi dłużnika

Prawo restrukturyzacyjne przewiduje dla dłużnika cztery możliwe rodzaje postępowań, których celem jest uniknięcie ogłoszenia upadłości przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami (w postępowaniu sanacyjnym przeprowadza się również działania sanacyjne).

Najprostszym ich rodzajem jest postępowanie o zatwierdzenie układu, które ma charakter postępowania pozasądowego. W jego trakcie dłyżnik negocjuje z wierzycielami warunki układu. W przypadku zebrania odpowiedniego poparcia składa on do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Cała procedura odbywa się przy wsparciu doradcy restrukturyzacyjnego, którego zadaniem jest merytoryczne wsparcie dłużnika i czuwanie nad jej poprawnością.

Trzy pozostałe rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego, omówione szerzej w dalszej części artykułu, tj. przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne, mają charakter postępowań sądowych, gdzie właściwe postępowanie restrukturyzacyjne poprzedza postępowanie w przedmiocie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Warto zaznaczyć, że z wyjątkiem postępowania sanacyjnego inicjatywa do złożenia wniosku restrukturyzacyjnego należy wyłącznie do dłużnika. W związku z tym wierzyciele dowiadują się o restrukturyzacji dłużnika najczęściej dopiero po otwarciu postępowania.

Podstawową przesłanką do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest wystąpienie stanu zagrożenia niewypłacalnością albo stanu niewypłacalności. Postępowania te różnią się stopniem ochrony majątku dłużnika w toku postępowania – zwiększenie ochrony majątku dłużnika wiąże się jednak z ograniczeniem jego swobody w sprawowaniu nad nim zarządu.

Otwarcie postępowania

Dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest dzień wydania postanowienia o jego otwarciu (przyjmuje się, że jest to początek tego dnia, tj. godz. 0.00). O otwarciu postępowania obwieszcza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG). Uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego są służnik oraz jego wierzyciele osobiści.

Samo otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych dłużnika, jednak znacząco ogranicza swobodę jego działania. Tokiem postępowania kieruje wyznaczony przez sąd sędzia-komisarz, natomiast z punktu widzenia bieżącego funkcjonowania dłużnika kluczowa jest funkcja nadzorcy sądowego (nadzorca) albo zarządcy. Nadzorca oraz zarządca to podmioty niezależne od dłużnika. Do ich obowiązków należy m.in. zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania, a także sporządzenie spisu wierzytelności oraz planu restrukturyzacyjnego. Nadzorca (zarządca) składa sędziemu-komisarzowi w toku postępowania sprawozdania.