Analiza wrażliwości aktywów banku na zmianę stopy procentowej

W tym celu podmioty powinny używać specjalistycznych modeli, które można podzielić na:

• Metody mające za zadanie dokonać analizy, jak również oceny istniejącego stanu aktywów oraz pasywów, uwzględniając ich terminy zapadalności, wrażliwość zmian kursu walutowego, a także zmiany w strukturze bilansu;
• Dostępne na rynku techniki, które umożliwiają zarządzanie ryzykiem, jak również zabezpieczenie się przed nim².

Do oceny pełnej gamy ryzyka stóp procentowych w każdym banku powinno się stosować nie tylko jedno podejście, zwłaszcza w sytuacji, gdy dany bank ma długoterminowe czy też złożone pozycje w tym zakresie. Poniżej zostaną omówione podstawowe metody analizy ryzyka w banku.

Metoda zaktualizowanej wartości ekonomicznej

Celem tej metody jest dokonanie oceny, jak zaktualizowana wartość ekonomiczna wszystkich pozycji aktywów i pasywów, jak również pozycji pozabilansowych, zmienia się jednocześnie ze zmianą stóp procentowych. Metoda ta pozwala głównie na określenie ryzyka przeszacowania w krótkich, jak również w dłuższych przedziałach czasowych.

Dodatkowo za pomocą tej metody można przeanalizować wpływ zmiany stopy procentowej na wartość przyszłych przepływów gotówkowych. W głównej mierze umożliwia oszacowanie wielkości przyszłego przychodu banku.

Metodę zaktualizowanej wartości ekonomicznej coraz częściej uwzględnia się w systemie zarządzania ryzykiem stóp procentowych ze względu na rosnącą złożoność produktów bankowych, jak również instrumentów rynku finansowego. Jest ona jednak dużo trudniejsza do zastosowania w porównaniu do innych metod – z punktu widzenia złożoności. Dla wykorzystywanych instrumentów finansowych wymaga od banku oceny przyszłych przepływów pieniężnych. Ze względu na to, że dla wielu produktów bankowych, a w szczególności detalicznych (między innymi takich, jak wkłady oszczędnościowe bądź wkłady a vista) zachodzi ryzyko wystąpienia trudności z określeniem terminów wymagalności i przepływów środków pieniężnych – pomiar ryzyka może okazać się trudny. W takiej sytuacji banki zazwyczaj przyjmują szereg założeń, co także stanowi zagrożenie, że pomiar ryzyka nie będzie odzwierciedlał w pełni rzeczywistości.

Trudność w dokładnym określeniu wartości rynkowej każdej pozycji powoduje, że ta metoda jest wykorzystywana do kontrolowania zmian bądź wrażliwości na zmianę zaktualizowanej wartości ekonomicznej tychże pozycji³.

Metoda wyniku finansowego

Tą metodą należy dokonać analizy, jak zmiana stopy procentowej wpływa na ujmowany w sprawozdawczości banku wynik finansowy. Zmniejszenie się wyniku finansowego banku może doprowadzić do zagrożenia utraty płynności, jak również zmniejszenia się funduszy własnych. Metoda wyniku finansowego skupia się głównie na ryzyku, które zagraża wynikowi finansowemu w krótkim odstępie czasu – od roku do dwóch lat.

Zmiany w rynkowych stopach procentowych mają wpływ na wynik finansowy najczęściej przez zmianę w wyniku odsetkowym netto. Powodem zmian tego wyniku mogą być między innymi: zmiany w zakresie relacji pomiędzy stopami procentowymi (ryzyko bazowe) lub zmiany w ramach krzywej dochodowości (ryzyko krzywej dochodowości).

Zastosowanie metody wyniku finansowego do analizy ryzyka stopy procentowej może być niedostateczne, jeżeli bank angażuje się w długo- i średnioterminowe instrumenty finansowe, dlatego że są one obszarami, których pomiaru metoda ta nie uwzględnia⁴.

Metoda luki niedopasowania wartości aktywów oraz pasywów

Metoda luki dotyczy analizy niedopasowania aktywów oraz pasywów w wybranych okresach. Polega na zestawieniu pozycji aktywów oraz pasywów, jak również wrażliwych na zmianę stopy procentowej pozycji pozabilansowych do określonych przedziałów czasowych. W celu przeprowadzenia analizy należy dokonać następujących operacji:

• Wyodrębnić w bilansie banku pozycje niewrażliwe oraz wrażliwe na zmiany stóp procentowych;
• Rozróżnić pozycje o stałej oraz zmiennej stopie procentowej pośród pozycji wrażliwych na zmianę stóp rynkowych;
• Ustalić terminy zapadalności oraz wymagalności, w celu zidentyfikowania okresu, w którym możliwa będzie zmiana stawek procentowych;
• Określić horyzont analizy, jak również przedziały czasowe, dla których mają zostać wyznaczone luki. Wybór przedziałów czasowych jest zależny od struktury oraz specyfiki bilansu banku, a także od dokładności analizy.