Cash pooling w grupie kapitałowej

Cash pooling – istota i procedura

Jak już wspomniano na wstępie, cash pooling to specjalna usługa skierowana do grupy spółek powiązanych ze sobą kapitałowo, a także do podmiotów posiadających wielooddziałową strukturę organizacyjną lub podmiotów prawnych powiązanych ze sobą w jakikolwiek inny sposób. Cash pooling polega na koncentrowaniu środków pochodzących z rachunków bankowych poszczególnych podmiotów wchodzących w skład danej struktury na rachunku wspólnym oraz zarządzaniu tymi środkami przy wykorzystaniu korzyści skali.

Strony zobowiązują się w ramach tego instrumentu koncentrować środki finansowe na wspólnym rachunku bankowym po to, by móc w przyszłości elastycznie kompensować przejściowe nadwyżki jednej strony z niedoborami występującymi u drugiej strony. Cash pooling tym samym pozwala na równoczesne ograniczenie kosztów odsetkowych z tytułu zaciągania zobowiązań oraz na zwiększenie przychodów odsetkowych przy wykorzystaniu zarówno środków innych podmiotów w strukturze, jak i własnych środków. Warto podkreślić, że cash pooling to tzw. umowa nienazwana, strony mogą więc dowolnie kształtować wzajemne prawa i obowiązki.

W procedurze cash poolingu biorą udział różne podmioty, w tym:

• Uczestnicy (podmioty należące np. do grupy kapitałowej i biorące udział w cash poolingu).
• Bank, który oferuje usługę.

Uczestnikami są najczęściej spółki grupy kapitałowej. Spośród tych podmiotów wybieramy jest agent, czyli tzw. pool leader, który zarządza strukturą. W praktyce jest to często podmiot dominujący. Funkcję tę może pełnić też inny członek grupy. Występuje on w takiej sytuacji w podwójnej roli – pool leadera, a także regularnego uczestnika. Najczęściej w przypadku Polski w tej roli występuje bank. Umowa cash poolingu między podmiotami zakłada zlecenie bankowi określonemu jako pool leader gromadzenie rachunków całej grupy oraz zarządzanie nimi. Bank otwiera agentowi dodatkowy, tzw. skonsolidowany rachunek grupy. Służy on do obsługi systemu konsolidacji rachunków bankowych. Wszystkie rozliczenia odbywają się między rachunkiem agenta a normalnymi rachunkami bankowymi uczestników systemu.

Konsolidacja odbywa się w następujących etapach:

1. Rachunek agenta każdego dnia roboczego jest obciążony lub uznawany kwotami z rachunków pozostałych podmiotów w ten sposób, aby na koniec każdego dnia roboczego salda na ich rachunkach były równe zero.
2. Jeżeli w wyniku tej operacji saldo na rachunku agenta jest ujemne, to wówczas następuje wykorzystanie kredytu w rachunku bieżącym. Obciąża się w takiej sytuacji konto odpowiednią kwotą odsetek od wykorzystanego kredytu. Uczestnicy systemu posiadający nadwyżki środków otrzymują odsetki od korzystających z finansowania, bez konieczności płacenia marż bankowych, a posiadający niedobory płacą odsetki za korzystanie z kredytu.
3. Kolejnego dnia, przed rozpoczęciem operacji na rachunkach, odbywają się transfery zwrotne. Rachunek agenta jest uznawany lub obciążany na rzecz poszczególnych rachunków spółek, tak aby powróciły wartości sald z poprzedniego dnia, jakie były na nich przed wykonaniem całej konsolidacji.

Wszelkie operacje wykonywane są przez bank i za jego pośrednictwem. Nie mają miejsca przelewy bezpośrednio między rachunkami uczestników systemu.

Cash pool – rodzaje konsolidacji sald

1. Konsolidacja rzeczywista: sprowadza się do koncentracji sald z rachunków uczestników grupy kapitałowej na rachunku skonsolidowanym w wyniku faktycznych transferów środków. Transfery dokonywane są na koniec dnia roboczego, zaś transfery odwrotne mają miejsce na początku następnego dnia roboczego. Z nadwyżek środków pokrywane są deficyty na rachunkach podmiotów, w których wystąpiły niedobory. Cała konsolidacja przebiega automatycznie i w sposób określony, stosownie do celów grupy kapitałowej. Odsetki są naliczane od salda powstałego na rachunku głównym. Uczestnicy mogą zadłużać się do łącznej wysokości środków zgromadzonych na rachunku skonsolidowanym powiększonym o przyznany limit kredytowy. Dzięki temu cash pooling rzeczywisty jest świetnym narzędziem pozwalającym na zarządzanie płynnością grupy kapitałowej i stanowi alternatywę dla pożyczek udzielanych wewnątrz grupy.

Konsolidacja rzeczywista może być przeprowadzana poprzez:

• Zerowanie sald: dokonywane są transfery pełnych sald z każdego pojedynczego rachunku na rachunek skonsolidowany, co oznacza, że na koniec dnia na rachunkach występują salda zerowe. Przelane kwoty pojawiają się z powrotem na tych rachunkach na początek następnego dnia roboczego.
• Konsolidację docelową: zakłada z góry poziom zasilenia kapitałowego poszczególnych rachunków w wyniku transferów konsolidacyjnych. Banki określają stałe salda na niektórych rachunkach, jakie powinny być osiągnięte w wyniku transferu środków z rachunków poszczególnych firm.
• Konsolidację warunkową: precyzuje wiele parametrów, w tym termin oraz poziom zasilenia poszczególnych rachunków. Banki określają warunki, na jakich przeprowadzać będą konsolidację. Mogą to być np. minimalne lub maksymalne kwoty transferu.
• Konsolidację odwracalną: kolejnego dnia roboczego są przeprowadzane transfery odwrotne, mające na celu przywrócenie poprzednich wysokości sald na poszczególnych zasilanych rachunkach.
• Konsolidację wielopoziomową: przeprowadzana w wielu etapach, w strukturze, w której występujące rachunki będą jednocześnie rachunkami skonsolidowanymi i źródłowymi. Zastosowanie tej konsolidacji narzuca konieczność przeprowadzania konsolidacji etapami na poszczególnych poziomach organizacyjnych grupy. Rachunki skonsolidowane na danym poziomie stają się jednocześnie rachunkami źródłowymi dla kolejnego etapu konsolidacji.