Jak planować inwestycje w perspektywie finansowej 2021–2027 – przewodnik dla przedsiębiorcy

Pierwszy z nich będzie narzędziem ukierunkowanym na naprawę szkód gospodarczych i społecznych, które zostały wywołane pandemią koronawirusa. Jego zadaniem jest odbudowa gospodarki europejskiej oraz ochrona i tworzenie miejsc pracy poprzez wspieranie konkurencyjności i produktywności przedsiębiorstw, sektora zdrowotnego, sektora nauki i edukacji. Przewiduje się, że w ramach funduszu do polskich podmiotów trafi ok. 57 mld euro, z czego aż 23 mld euro w formie grantów. Na chwilę obecną można oczekiwać więc, że w nowej perspektywie finansowej do Polski może trafić w sumie ok. 160 mld euro (ok. 717 mld złotych). Środki te z pewnością będą stanowiły istotny impuls do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Będą one znaczącym wsparciem dla przedsiębiorstw, przed którymi obecne otoczenie biznesowe oraz polityki unijne (chociażby w zakresie ochrony środowiska) stawiają bardzo ambitne cele. Od strony gospodarczej najistotniejszą formą wsparcia dla Polski będzie Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Jego założenia obejmują wsparcie działań przyczyniających się do dywersyfikacji gospodarczej i restrukturyzacji regionów wysoko uprzemysłowionych. Jego fundusze przeznaczone zostaną na wsparcie inwestycji produkcyjnych w małych i średnich przedsiębiorstwach, tworzenie nowych firm, badania i innowacje, odbudowę środowiska, energię odnawialną, podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie pracowników przemysłowych oraz programy wsparcia w poszukiwaniu pracy, jak również przebudowę bądź modernizację istniejących instalacji wysokoemisyjnych w celu redukcji emisji i ochrony miejsc pracy. Na tego rodzaju cele miałby zostać przeznaczony strumień w wysokości 3,5 mld euro.

Budowanie nowej koncepcji podziału programów krajowych i regionalnych na lata 2021–2027 przedstawione zostało w Założeniach do Umowy Partnerstwa. Na obecnym etapie Założenia do Umowy Partnerstwa przedstawiają trzy warianty programów operacyjnych na nową perspektywę.

Szacowany budżet na realizację programów wsparcia dotyczących nowych obszarów wyniesie ok. 14 mld euro i zostanie rozdysponowany pomiędzy odpowiedniki obecnych programów POIR, POPC, POPW, RPO, a także nowy program ponadregionalny. Zdecydowanie największa część z puli, czyli 14 mld euro przypadnie na następcę obecnego programu POIR. Można się spodziewać, że będzie to alokacja zbliżona do tej z lat 2014–2020, a program w znacznej mierze będzie kontynuacją POIR. Kontynuowane będą zarówno obszary dystrybucji środków (prace B+R, wdrożenia wyników B+R, otoczenie i infrastruktura B+R), jak również ukierunkowanie wsparcia na inteligentne specjalizacje. Utrzymane zostanie wsparcie dla przedsiębiorstw każdej wielkości zarówno nowych firm (w tym start-upów), MŚP, jak i dużych przedsiębiorstw tak w zakresie prowadzenia działalności B+R, jak i tworzenia infrastruktury B+R.

Przykład jednego z wariantów w zakresie podziału programów:

• program operacyjny w zakresie infrastruktury transportu, energetyki i środowiska, zdrowia, kultury, nauki i edukacji oraz spraw społecznych – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (obecny POIiŚ);
• program operacyjny w zakresie badań, rozwoju oraz innowacyjności – Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (obecny POIR);
• program operacyjny w zakresie rozwoju cyfrowego – Program Operacyjny Polska Cyfrowa (obecny POPC);
• program operacyjny w zakresie województw wschodniej Polski – obecny Program Operacyjny Polska Wschodnia (POPW);
• program operacyjny w zakresie wspierania regionów z deficytem/obszarów słabszych gospodarczo – brak odpowiednika w obecnej perspektywie;
• Program Operacyjny Pomoc Techniczna – następca obecnego POPT;
• 16 regionalnych programów operacyjnych będącymi następcami obecnych 16 RPO¹.

Ostateczny zakres wsparcia w ramach poszczególnych programów operacyjnych zostanie wypracowany przez grupy robocze dedykowane każdemu z pięciu celów polityki na nową perspektywę² i zostanie przedstawiony najprawdopodobniej w drugim kwartale br.

Poza konkursami krajowymi nie należy zapominać o największym programie międzynarodowym – Horyzont Europa.

Horyzont Europa

To długo wyczekiwany 9. program ramowy UE na rzecz badań i innowacji. Jego premiera została zaplanowana jeszcze w pierwszym kwartale tego roku. Przewidywany budżet to ok. 95,5 mld euro na lata 2021–2027.

Nowości, jakie znajdziemy w programie, to m.in.:

1. Podział na tematyczne grupy polityk (klastry), m.in.:

• „Klimat, energetyka i mobilność” – zwiększona zostanie skala badań i innowacji w dziedzinach związanych z klimatem;
• „Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna” – badania kwantowe, co poprawi pozycję Europy jako lidera w dziedzinie nauki i zwiększy doskonałość w dziedzinie technologii kwantowych;
• „Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne” – tworzenie przestrzeni współpracy w zakresie dziedzictwa kulturowego oraz sztuki i nauk humanistycznych;
• „Zdrowie” – pandemia koronawirusa, rozszerzenie badań klinicznych, innowacyjne środki ochronne, wirusologia, szczepionki, leczenie i diagnostyka oraz przekładanie wyników badań na środki polityki zdrowia publicznego.

2. Rozwój potencjału badawczego odbywać się będzie poprzez zmniejszenie luki w zakresie badań naukowych i innowacji za pośrednictwem europejskiej przestrzeni badawczej (European Research Area – ERA), która wspierać będzie kraje osiągające gorsze wyniki w zakresie badań naukowych i innowacji. Finansowane będzie tworzenie centrów doskonałości, poprawę ich możliwości i nawiązywanie powiązań opartych na współpracy. Na cel ten zostanie przeznaczone 3,3 proc. budżetu programu.

3. Europejska Rada ds. Innowacji (European Innovation Council – EIC) i misje UE. Europejska Rada ds. Innowacji, która funkcjonuje już w fazie pilotażowej, otrzyma w budżecie ponad 10 mld euro na wsparcie dla powstających i przełomowych innowacji w rozpoczynających działalność oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także w spółkach o średniej kapitalizacji. Działalność ta będzie uzupełnieniem prac Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Ponadto dzięki nawiązywaniu kontaktów z regionalnymi i krajowymi innowatorami zostaną wzmocnione europejskie ekosystemy innowacji.

Istotne zmiany w programie, w porównaniu do programu Horyzont 2020 to:

1. Jednym z ważnych założeń programu Horyzont Europa jest ścisła współpraca z innymi programami i politykami UE, takimi jak InvestEU, Erasmus+, polityka spójności UE, Cyfrowa Europa (Digital Europe), europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, instrument Łącząc Europę (Connecting Europe Facility – CEF) oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Ma to na celu wspieranie szybszego upowszechniania informacji na szczeblu krajowym i regionalnym oraz wykorzystanie wyników badań naukowych i innowacji, a także poprawę skuteczności samego programu.

2. Po raz pierwszy w historii programu ramowego regiony będą mogły dobrowolnie przekierować część swoich funduszy regionalnych do programu Horyzont Europa w celu wykorzystania ich na potrzeby działań w zakresie badań naukowych i innowacji na ich terenie.

3. Komisja Europejska zaproponowała również wyłączenie prowadzonych przez MŚP projektów, które otrzymają „pieczęć doskonałości” (Seal of Excellence) w ramach programu Horyzont Europa, z obowiązku uprzedniego zgłoszenia w kontekście otrzymywania pomocy państwa. Będzie to stanowiło ogromne ułatwienie w procesie wnioskowania!

Zachowano z programu Horyzont 2020 takie elementy jak:

1. Podział na trzy filary (I – Doskonała baza naukowa, II – Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa, III – Innowacyjna Europa) – doskonałość jako centralny aspekt badań i utrzymanie sprawdzonych zasad i procedur dotyczących finansowania w ramach programu Horyzont 2020. Został jednak udoskonalony, aby zmaksymalizować jego oddziaływanie, znaczenie dla społeczeństwa i potencjał w zakresie przełomowych innowacji.

2. Aktualna oferta funduszy obejmuje możliwość ubiegania się m.in. o środki unijne na projekty z obszaru innowacji, na działania inwestycyjne, jak również na szkolenia i doradztwo. Najbliższe miesiące obfitować będą w nowe konkursy, których tematykę poznamy wkrótce.