Kredyt kupiecki – sposób finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstw

Kredyt kupiecki polega na dostawie towarów lub usług z odroczonym terminem płatności, przy czym spłata kredytu przez ich nabywcę następuje z przychodu otrzymanego ze sprzedaży kredytowanych dóbr (Łuczka 1998, s. 143). Dostawy realizowane „na kredyt” stanowią więc narzędzie ukierunkowane na wzrost sprzedaży, a w konsekwencji i zysku. Umożliwiają utrzymanie dotychczasowych i pozyskiwanie nowych kontrahentów (nabywców), którzy nie dysponują w danym momencie odpowiednimi środkami na gotówkowe zakupy (finansowanie odbiorców kredytem handlowym zapewnia dostawcom określony poziom lojalności z ich strony). Finansowani w ten sposób nabywcy będą bowiem mniej skłonni do zmiany kontrahenta, skoro ten gwarantuje im uzyskanie większych korzyści. Kredyt handlowy opiera się w dużej mierze na zaufaniu między kontrahentami. Uwarunkowany jest głównie zakresem dotychczasowej współpracy między nimi. Jego udzielenie może być potwierdzone umową zawartą między stronami, ogólnymi warunkami sprzedaży lub wynikać jedynie z terminu płatności, określonego w fakturze (Marzec, Pawłowska 2011, s. 15).

Wartości i terminy przyznawanych kredytów handlowych różnią się w zależności od określonych czynników, takich jak m.in.: miejsce funkcjonowania przedsiębiorstw, rodzaj przemysłu lub domeny ich działalności, rodzaj produkowanych wyrobów (świadczonych usług), poziom ich skomplikowania, trwałości i przeznaczenia, zwyczaje panujące w danych segmentach rynku, sytuacja prawna, polityczna i ekonomiczna, poziom stabilności gospodarczej, a także dostępność i proceduralne uwarunkowania innych kategorii finansowego wsparcia (Nowak 2014, s. 818).

Przyznawanie kredytów kupieckich stanowi część polityki kredytowej firmy, której kształt uwarunkowany jest preferowaną przez kierownictwo przedsiębiorstwa strategią w generowaniu zysku oraz skłonnością do ponoszenia związanego z nią ryzyka, wynikającego z niepewności co do terminów regulowania należności przez kontrahentów. Kluczowym celem firmowej polityki kredytowej jest osiąganie założonej wielkości dochodu, przy akceptowalnym poziomie ryzyka. W ramach polityki kredytowej wyróżnia się podejście (Sierpińska, Wędzki 2010, s. 147–148):

• konserwatywne (zakładające ścisłe przestrzeganie przez kontrahentów zazwyczaj krótkich terminów płatności za towar lub usługę, pod rygorem – w razie ich przekroczenia – uruchomienia prawnych zabezpieczeń wierzytelności; strategia tego typu preferuje minimalizację należności nieściągalnych i przeterminowanych kosztem wielkości sprzedaży);
• agresywne (zakładające relatywnie długie terminy płatności za towar lub usługę, przy równoczesnym prowadzeniu łagodnej polityki egzekwowania wierzytelności; strategia tego typu preferuje maksymalizację wielkości sprzedaży kosztem wzrostu należności nieściągalnych i przeterminowanych);
• elastyczne (łączące cechy strategii konserwatywnej i agresywnej, z przewagą jednej z nich, w zależności od koniunktury rynkowej).

W nawiązaniu do wyżej wymienionej strategii polityki kredytowej podmioty w stosunku do swoich kontrahentów mogą przyjmować pozycje nabywcy lub dostawcy kredytowego. Pierwszy przypadek charakteryzuje awersja do finansowania odbiorców, którym narzucane są krótkie terminy płatności, oraz oczekiwanie na kredytowanie ze strony dostawców, oferujących wydłużone terminy regulowania wierzytelności. Drugi przypadek cechuje gotowość do finansowania odbiorców (w drodze przyznawania im kredytów kupieckich, z wydłużonym terminem płatności) oraz dostawców (poprzez szybkie wywiązywanie się z zobowiązań płatniczych z tytułu nabywanych dóbr).