Zasada wiernego i rzetelnego obrazu w rachunkowości

Zasada wiernego i rzetelnego obrazu w rachunkowości może zostać naruszona w efekcie stosowania kreatywnej rachunkowości, jednak nie zawsze stosowanie rachunkowości kreatywnej będzie oznaczało złamanie zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki, trzeba tu odróżnić pozytywną rachunkowość kreatywną, sprzyjającą przedstawieniu realnej sytuacji finansowej od rachunkowości agresywnej związanej z fałszowaniem sprawozdań finansowych czy oszustwami.

Zasada wiernego i rzetelnego obrazu w rachunkowości

Zgodnie z art.4 ust 1 ustawy o rachunkowości jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostka jest obowiązana przedstawiać wszelkie dodatkowe informacje konieczne do spełnienia tego obowiązku w informacji dodatkowej. Jeżeli w wyjątkowych przypadkach stosowanie określonego przepisu ustawy nie pozwoliłoby na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka nie stosuje tego przepisu, a w informacji dodatkowej uzasadnia przyczyny jego niezastosowania oraz określa wpływ, jaki niezastosowanie przepisu wywiera na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki.

Stosowanie powyższej zasady wynika zarówno z obowiązujących przepisów ustawy o rachunkowości, jak i pozostałych przepisów – wraz z aktami wykonawczymi do tejże ustawy oraz innymi powiązanymi regulacjami, takimi jak Krajowe Standardy Rachunkowości.

Do przepisów bezwzględnie obowiązujących zaliczyć należy między innymi zasady dotyczące obowiązku prowadzenia rachunkowości, zakresu odpowiedzialności kierownika jednostki, wskazanie dni, na jakie należy otwierać i zamykać księgi.

Ustawa o rachunkowości, obok przepisów bezwzględnie obowiązujących, daje możliwość alternatywnego wyboru rozwiązań dotyczących między innymi wyceny niektórych składników aktywów i pasywów czy postaci sprawozdania finansowego.

Celem wyjaśnienia wątpliwości związanych ze stosowaniem zasady rzetelnego i jasnego obrazu w realizacji przepisów art. 4 ust. 1 oraz ust. 1a i 1b ustawy o rachunkowości, Komitet Standardów Rachunkowości przyjął stanowisko w tym zakresie w Uchwale nr 1/2018 z dnia 9 stycznia 2018 roku. Stanowisko wyjaśnia istotę, znaczenie i sposób realizacji wymogu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości wyjaśnia:

1. sposób realizacji zawartego w art. 4 ust. 1a ustawy, wymogu ujawnienia dodatkowych informacji, koniecznych do wywiązania się przez jednostkę z wymogu przedstawienia rzetelnego i jasnego obrazu oraz
2. warunki, przypadki lub okoliczności, kiedy należy rozważyć odstąpienie od zastosowania określonego przepisu ustawy w celu realizacji wymogu przedstawienia rzetelnego i jasnego obrazu, zgodnie z art. 4 ust. 1b ustawy, który stanowi iż „jeżeli w wyjątkowych przypadkach stosowanie określonego przepisu ustawy nie pozwoliłoby na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka nie stosuje tego przepisu.