Zbieg tytułów do opodatkowania przedsiębiorcy

Przedsiębiorca, w zależności od przyjętej formy prawnej, może podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (według skali podatkowej, podatkiem liniowym, ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych lub w ramach karty podatkowej; art. 27 ust. 1, art. 30c ust. 1 ustawy o PIT; art. 6 ust. 1, art. 23 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne) albo podatkiem dochodowym od osób prawnych (art. 19 ust. 1 ustawy o CIT).

Podatek dochodowy w zależności od formy prawnej przedsiębiorcy

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, wspólnicy spółki cywilnej, a także wspólnicy niektórych spółek osobowych (tj. spółki partnerskiej oraz spółki jawnej, o ile jej wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne albo osoby fizyczne i prawne, a ona sama złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informację o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki).

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych podlegają niektóre spółki osobowe (tj. spółka jawna pod warunkiem, że jej wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne, a ona sama nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki; spółka komandytowa oraz spółka komandytowo-akcyjna) oraz spółki kapitałowe (tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna oraz spółka akcyjna).

Zgodnie z art. 17 ust. 1 prawa przedsiębiorców, działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (w przypadku indywidualnej działalności gospodarczej oraz wspólników spółki cywilnej będących osobami fizycznymi) lub po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (w przypadku wspólników spółki cywilnej będących osobami prawnymi, spółek osobowych i kapitałowych prawa handlowego). Przy czym dla celów podatku dochodowego, działalność gospodarcza oznacza działalność zarobkową: wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż oraz na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych, prowadzoną we własnym imieniu, bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych źródeł przychodów (art. 5a pkt 6 ustawy o PIT). Pamiętać także należy, że – na potrzeby podatkowe – nie uznaje się danej aktywności przedsiębiorcy za prowadzenie przez niego działalności gospodarczej w razie łącznego spełnienia następujących przesłanek:

• zlecone czynności realizowane są pod kierownictwem zleceniodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wskazanym,
• odpowiedzialność wobec osób trzecich za wynik czynności ponosi zleceniodawca,
• przedsiębiorca nie ponosi ryzyka gospodarczego.

Przedsiębiorcy prowadzącemu indywidualną działalność gospodarczą przysługuje prawo wyboru opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych według zasad ogólnych (skala podatkowa, podatek liniowy) lub w ramach zryczałtowanych form podatku dochodowego (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa). Pamiętać przy tym trzeba, że z karty podatkowej mogą korzystać jedynie ci przedsiębiorcy, którzy podlegali opodatkowaniu w tej formie przed 2022 r. i kontynuują ją w kolejnych latach.

Spółka cywilna stanowi formę prowadzenia działalności gospodarczej, opartą na współdziałaniu co najmniej dwóch wspólników spośród osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, związanych umową spółki. Przez umowę spółki cywilnej, wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 §1 Kodeksu cywilnego). Spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatnikami podatku dochodowego PIT/CIT są wspólnicy spółki cywilnej (opodatkowaniu podlegają ich dochody, proporcjonalnie do ich udziału w spółce).

Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art. 22 Kodeksu spółek handlowych). Spółka jawna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, jeżeli jej wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz spółka ta nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz fizycznych posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki (art. 1 ust. 3 pkt 1a lit.a ustawy o CIT). Brak spełnienia ww. warunków powoduje, że spółka jawna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatek ten rozliczają wówczas i opłacają jej wspólnicy – podatnicy PIT/CIT. Pamiętać przy tym należy, że dochody z tytułu udziału w spółce jawnej traktowane są na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych jako dochody z działalności gospodarczej. Każdy ze wspólników rozpoznaje dochody w spółce jawnej w proporcji do przysługującego mu udziału w zysku tej spółki. Wspólnicy będący osobami fizycznymi mogą wybrać opodatkowanie w formie skali podatkowej, podatku liniowego lub w ramach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (o ile ten sposób opodatkowania wybiorą wszyscy wspólnicy). Ponadto, wybór przez wspólnika opodatkowania w ramach podatku liniowego skutkuje koniecznością opodatkowania w tej formie wszystkich jego dochodów z działalności gospodarczej.

Spółka partnerska jest spółką osobową, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka ta może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Partnerami w spółce partnerskiej mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, z tym że wykonywanie wolnego zawodu w spółce może być uzależnione od spełnienia dodatkowych wymagań przewidzianych w odrębnej ustawie (art. 86 i art. 87 Kodeksu spółek handlowych). Spółka partnerska nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatek dochodowy od osób fizycznych uiszczają – każdy za siebie – jej wspólnicy-partnerzy. Mają oni do wyboru opodatkowanie w ramach zasad ogólnych: według skali podatkowej lub w formie podatku liniowego. Pamiętać przy tym trzeba, że przychody z udziału w spółce partnerskiej traktuje się na gruncie podatku dochodowego jak przychody osiągane z działalności gospodarczej (art. 5b ust. 2 ustawy o PIT). Spółka partnerska (podobnie jak spółka jawna niebędąca podatnikiem CIT) musi bowiem prowadzić przedsiębiorstwo. Nie może ona funkcjonować, nie prowadząc przedsiębiorstwa (to jest celem jej utworzenia). Dlatego też przychody wspólnika spółki partnerskiej powinny zostać przyporządkowane do źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT i adekwatnie do tego opodatkowane. Przychody z udziału w spółce partnerskiej u każdego wspólnika-partnera (podatnika PIT) określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku oraz – co do zasady – łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej (w przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe). Wymienione zasady stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów podatkowych oraz wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat, a także ulg podatkowych związanych z prowadzoną działalnością w formie spółki partnerskiej. Przychodów z działalności gospodarczej osiąganych przez wspólników-partnerów opodatkowanych podatkiem liniowym nie łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej (art. 8 ust. 1-2 ustawy o PIT).