Fundacja rodzinna – czy warto ją założyć?

Dla kogo jest fundacja rodzinna?

Założeniem jest, że fundacja rodzinna ma być tworzona przez osoby „zamożne”, tj. posiadające majątek, który ma być pomnażany, stanowić pasywne źródło dochodu i przekazywany dla przyszłych pokoleń. Szczególnie fundacja rodzinna stanowi wyjście naprzeciw polskim przedsiębiorcom, posiadającym znaczny lub rozproszony majątek. Majątek ten dzięki fundacji rodzinnej ma być zabezpieczony dla rodziny, następców, sukcesorów, przy jednoczesnym ograniczeniu im możliwości dysponowania tymże majątkiem. Fundator bowiem w pełni może określić komu przekazuje majątek w ramach fundacji rodzinnej, w jakiej wysokości oraz na jakich zasadach sam majątek, jak i fundacja mają być zarządzane po śmierci fundatora.

Założenie tego, że fundacja rodzinna jest wyłącznie dla zamożnej grupy społeczeństwa, wynika tylko i aż z faktu, że minimalnym początkowym wkładem do fundacji rodzinna musi być majątek stanowiący równowartość 100 000 zł lub po prostu kwota w wysokości 100 000 zł.

Podstawowe aspekty prawne funkcjonowania fundacji rodzinnej

Korzyści wynikających z założenia fundacji rodzinnej jest wiele. Fundacja rodzinna ma gromadzić i zapewnić rodzinie środki finansowe oraz realizować wizję fundatora. Ponadto ma zapewnić ułatwienie sukcesji przedsiębiorstwa. Zapewnia ona większą trwałość skumulowanego w rodzinie majątku oraz znacząco zwiększa prawdopodobieństwo, że nie tylko drugie, ale również trzecie, czwarte i kolejne pokolenia będą mogły czerpać z niego korzyści.

Fundacja rodzinna ma osobowość prawną, czyli jest samodzielnym podmiotem, który w obrocie gospodarczym działa za pośrednictwem swoich organów – przede wszystkim zarządu.

Jedną z kluczowych różnic pomiędzy fundacją rodzinną a spółkami handlowymi jest niezależność fundacji od beneficjentów. W przeciwieństwie do spółek handlowych beneficjenci fundacji rodzinnej są jedynie osobami uprawnionymi do uzyskiwania określonych rodzajów świadczeń, nie mają jednak bezpośredniej możliwości wpływania na funkcjonowanie fundacji rodzinnej ani sprawowania nad nią kontroli. Kontrolę taką pełni zarząd, który reprezentuje fundację oraz zarządza jej majątkiem, jak również spełnia świadczenia na rzecz beneficjentów – zgodnie ze statutem.

Działalność gospodarcza prowadzona przez fundację rodzinną

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność bezpośrednio (we własnym imieniu i na własny rachunek) lub za pośrednictwem podmiotów zależnych. W przypadku prowadzenia bezpośredniej działalności zwolnienie z podatku CIT ma zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy fundacja prowadzi działalność w następującym zakresie:

1. zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielanie pożyczek: spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje; spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik; beneficjentom;
6. obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7. produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarka leśnej.

W przypadku wykroczenia poza wskazany katalog dochody fundacji opodatkowane są według tzw. sankcyjnej stawki CIT 25%. Z tego względu prowadzenie działalności w innych obszarach z podatkowego punktu widzenia będzie bardzo niekorzystne.

Fundator i beneficjenci

Fundacja rodzinna może zostać założona przez jednego lub kilku fundatorów. Fundator jest najważniejszą osobą w fundacji rodzinnej, ponieważ powołując fundację do życia, nadaje jej statut, określa zasady funkcjonowania, wskazuje beneficjentów oraz ustanawia organy.

Standardową praktyką jest to, że fundator staje się jednocześnie beneficjentem fundacji oraz członkiem jej organów. Możliwe jest również zastrzeżenie w statucie fundacji szczególnych uprawnień dla fundatora, takich jak chociażby powoływanie zarządu, określanie świadczeń należnych beneficjentom czy prawo weta wobec decyzji podejmowanych przez organy fundacji rodzinnej.

Beneficjentami fundacji mogą być z kolei osoby fizyczne oraz organizacje pożytku publicznego. W praktyce, ze względów podatkowych, beneficjentami ustanawia się zazwyczaj fundatora i członków jego najbliższej rodziny (matka / ojciec, żona / mąż, dzieci, rodzice, rodzeństwo).