Proces budżetowania kosztów i wyniku zakładu produkcyjnego na podstawie planów sprzedaży na regiony i klientów

Miejsce budżetu produkcyjnego w budżecie ogólnym firmy

Budżetowanie zarówno kosztów, jak i samego wyniku zakładu produkcyjnego jest ściśle powiązane z planowaniem przychodów i wyniku przedsiębiorstwa, składającego się z wielu obszarów funkcjonalnych. Wolumen produktów, od którego zależy poziom kosztów niezbędnych do ich wytworzenia, w największym stopniu uwarunkowany jest planowaną wielkością sprzedaży produktów do klientów firmy.

Planowane budżety dla wszystkich obszarów funkcjonalnych w danym przedsiębiorstwie muszą być ze sobą zintegrowane i spójne z ogólną strategią firmy. W ramach grupy kapitałowej albo spółki posiadającej kilka oddziałów plany te muszą również być skorelowane na poziomie jednostki.

Punktem wyjścia do planowania budżetów jest zdefiniowanie przez udziałowców oraz zarząd dwóch brzegowych wartości: poziomu przychodów ze sprzedaży oraz poziomu zysku mierzonego wskaźnikiem EBIT, czyli zysku przed odliczeniem odsetek i podatków (ang. Earnings Before Interest and Taxes). Przychody ze sprzedaży determinują udział firmy w rynku w danym sektorze, natomiast poziom zysku odzwierciedla premię za ryzyko prowadzenia interesu względem bezpieczniejszych form lokowania kapitału przez właścicieli.

Najczęściej planowanie przychodów ze sprzedaży i wyniku finansowego jest pochodną oczekiwań udziałowców co do średniookresowej stopy zwrotu oraz rzeczywistych uwarunkowań rynkowych.

Niezmiernie ważne jest, żeby osoby odpowiedzialne za stopień wykonania planu zarówno rozumiały, co się kryje pod konkretnymi pozycjami i liczbami, jak i utożsamiały się z postawionymi przed nimi celami budżetowymi. Największym wyzwaniem w procesie budżetowania jest takie powiązanie celów stawianych zakładowi produkcyjnemu, które są zbieżne z celami operacyjnymi całej spółki lub całego koncernu – w przypadku spółki należącej do grupy spółek powiązanych kapitałowo.

Budżet zakładu produkcyjnego i pozostałych obszarów w firmie jest często podstawą do ustalania umów o realizację zawartych w nim celów, od których uzależniona jest wypłata rocznej premii dla menedżerów i kierowników niższych szczebli.

Planowanie wielkości produkcji i zasobów

W dalszej części artykułu zostanie zaprezentowany proces rozdzielania planowanej sprzedaży na jeden z zakładów produkcyjnych w międzynarodowej grupie kapitałowej. Opis procesu oraz zaprezentowane liczby są propozycją autora. Schemat może znaleźć zastosowanie również dla spółki krajowej, posiadającej kilka zakładów produkcyjnych w Polsce oraz siatkę dystrybucji w kilku regionach kraju.

Na podstawie zgłoszonych przez zarządy regionów planowanych wielkości sprzedaży zakład produkcyjny musi zaplanować odpowiednie zasoby niezbędne do wytworzenia określonego wolumenu produkcji. Przykładem takich zasobów są surowce, opakowania, pracownicy produkcyjni o określonych kwalifikacjach, maszyny i urządzenia o odpowiednich parametrach technicznych itp.

Rozłożenie planowanej w grupie kapitałowej produkcji na poszczególne zakłady produkcyjne oraz oszacowanie niezbędnych zasobów jest podstawą do utworzenia budżetu kosztowego i wynikowego w obszarze produkcji.

Standardowe koszty wytworzenia

Bazą kosztów dla sporządzenia budżetu mogą być standardowe koszty wytworzenia. Charakteryzują się one wykorzystaniem norm i wzorników dla poszczególnych procesów produkcyjnych i uwzględniają poziom tzw. normalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych.

Koszty standardowe stanowią podstawę do obliczenia stawek roboczogodzin dla maszyn i pracowników produkcyjnych oraz do ustalenia narzutów kalkulacyjnych, co umożliwia skalkulowanie jednostkowych kosztów wytworzenia poszczególnych wyrobów. Dzięki temu można dokonać drobiazgowego rozkładu odchyleń pomiędzy rzeczywistym a zaplanowanym wynikiem. Przy wyliczeniu standardowych kosztów wytworzenia należy uwzględnić aktualne technologiczne i organizacyjne warunki w zakładzie produkcyjnym.

W przedstawionym przykładzie zakład posiada 10 linii produkcyjnych i może wytworzyć 300 000 sztuk trzech wyrobów: A, B i C. W tabeli 1 zostały przedstawione przykładowe koszty standardowe składające się na łączne i jednostkowe koszty wyprodukowania wyrobów A, B i C.