Prognozy finansowe dla różnych scenariuszy rozwoju otoczenia - wersjonowanie biznesplanu

Przedsiębiorstwa funkcjonują w warunkach dynamicznie zmieniającego się środowiska, co znacząco utrudnia przewidywanie rezultatów planowanych inwestycji. Często znajduje to odzwierciedlenie w wynikach finansowych, które znacząco odbiegają od zakładanych prognoz. Na ile skutecznie przedsiębiorstwo dostosuje się do zmian w otoczeniu, w dużej mierze decyduje jego przygotowanie do różnorodnych sytuacji już na etapie planowania. Uwzględnianie odmiennych wariantów rozwoju otoczenia przez sporządzanie biznesplanów według różnych scenariuszy jest nazywane wersjonowaniem. Niniejszy artykuł podejmuje kwestię prognozowania wpływu ziszczenia się określonego scenariusza rozwoju otoczenia na kondycję finansową firmy.

Planowanie inwestycji a zmienność otoczenia

Planowanie, obok organizowania, kierowania i kontroli, jest jedną z podstawowych funkcji zarządzania.Jego celem jest przewidywanie przyszłych działań z uwzględnieniem aktualnych i spodziewanych warunków wynikających z otoczenia przedsiębiorstwa. W procesie planowania mogą powstawać różne dokumenty, choć może ono mieć również mniej formalny charakter. Przykładem dokumentu wykonywanego w celach planistycznych jest biznesplan, który zawiera szczegółowy plan działań służący realizacji określonej inwestycji¹. Co ważne biznesplan jest z natury dokumentem długofalowym. Może dotyczyć zarówno całego przedsiębiorstwa, jak i pojedynczej inwestycji w ramach istniejącej firmy².

Niezależnie od zakresu, jaki obejmuje powinien uwzględniać obecne oraz przyszłe uwarunkowania finansowe, rynkowe, marketingowe, organizacyjne, kadrowe i technologiczne³. Znacząco bowiem determinują stopień opłacalności inwestycji oraz decydują o jej powodzeniu lub porażce. Współczesne realia wolnorynkowe sprawiają jednak, że ww. uwarunkowania stają się bardzo nieprzewidywalne, co znacząco utrudnia tworzenie biznesplanów (zarówno tych sporządzanych dla przedsiębiorstw, jak i przedsięwzięć inwestycyjnych). Wynika to z faktu, że trudno przewidzieć, w jakich warunkach otoczenia będzie realizowany projekt.

Biorąc pod uwagę długoterminowy charakter biznesplanu oraz konieczność uwzględnienia szerokiego spektrum uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, które wpływają na działalność przedsiębiorstwa oraz na realizowane inwestycje, pominięcie w biznesplanie tak istotnego czynnika jak zmienność otoczenia wydaje się dużym błędem. Dodatkowo podjęcie racjonalnej decyzji o inwestycji wymaga przewidywania różnych okoliczności i scenariuszy, nie tylko tych najbardziej prawdopodobnych. Zawsze istnieje bowiem pewne prawdopodobieństwo, że rozwój czynników, szczególnie zewnętrznych, będzie przebiegał mniej korzystnie, niż założono w najbardziej prawdopodobnym wariancie. Przykładami takich niekorzystnie oddziałujących czynników mogą być: pojawienie się nowego konkurenta o dużym potencjale rynkowym, wprowadzenie lepszych i nowocześniejszych substytutów oferowanego produktu, brak możliwości pozyskania finansowania z planowanego źródła czy komplikacje przy realizacji projektu, w wyniku czego inwestycja się opóźni.

Wszelkie tego typu zmiany mogą istotnie wpłynąć na prognozy finansowe dotyczące projektu, a przez to na sytuację finansową przedsiębiorstwa. Przykładowo pojawienie się substytutów czy konkurencja ze strony innych przedsiębiorstw mogą znacznie ograniczyć prognozowane przychody z projektu. Z kolei brak możliwości pozyskania finansowania z danego źródła spowoduje zmiany w zakresie kosztów finansowych oraz możliwości podjęcia inwestycji w planowanym zakresie, a opóźnienia w harmonogramie inwestycji mogą z kolei spowodować nieprzewidziane wydatki związane z przestojami produkcyjnymi lub późniejszym uruchomieniem inwestycji. Oczywiście mogą pojawić się również czynniki pozytywnie oddziałujące na projekt, takie jak zwiększenie siły nabywczej konsumentów w wyniku zmiany polityki socjalnej i w efekcie większy popyt na wytwarzane produkty czy świadczone usługi. Szczególną uwagę należy jednak zwrócić na czynniki potencjalnie niekorzystne, gdyż to one mogą okazać się katastrofalne w skutkach dla danego przedsiębiorstwa.

Aby poznać sytuację finansową przedsiębiorstwa w przypadku zaistnienia innych możliwych sytuacji i zdarzeń, szczególnie tych, które mogą mieć negatywny wpływ na realizację projektu, należy sporządzić go również w wariancie pesymistycznym. W omawiwanym dalej przykładzie zobrazowano sytuację finansową przedsiębiorstwa wynikającą z realizacji projektu w przypadku zaistnienia dwóch wariantów: najbardziej prawdopodobnego i pesymistycznego.